پديد آورندگان :
بهادري، فاطمه دانشگاه شيراز - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب - بخش اگرواكولوژي، ايران , بيژن زاده ، احسان دانشگاه شيراز - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب - بخش اگرواكولوژي، ايران , بهپوري، علي دانشگاه شيراز - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب - بخش اگرواكولوژي، ايران
كليدواژه :
تعداد دانه در طبق , رقم گلدشت , كمبود آب , مشاركت مواد پرورده
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: كمبود دانه‌هاي روغني و حجم بالاي واردات روغن در ايران از يك سو و محدوديت منابع آبي بر سر راه توليد بسياري از دانه‌هاي روغني از سوي ديگر، ضرورت شناسايي گونه‌ها و ارقام سازگار به اين شرايط پر تنش و تعيين حساسترين مراحل رشد گياه به تنش را آشكار مي سازد. گلرنگ به واسطه مقاومت به خشكي امروزه به عنوان يك گياه زراعي در تناوب كشت كشور مطرح است. بنابراين با توجه به اين كه تنش آبي و انتخاب تاريخ كاشت مناسب از مهمترين عوامل تعيين كننده توليد گياهان زراعي مي باشد اين پژوهش با هدف بررسي كشت تاخيري و رژيم آبياري بر ميزان انتقال مجدد مواد پرورده، اجزاي عملكرد و عملكرد دانه گلرنگ انجام شد.
مواد و روش ها: به منظور بررسي تأثير كشت تاخيري و رژيم آبياري بر ميزان انتقال مجدد مواد پرورده، اجزاي عملكرد و عملكرد دانه گلرنگ پژوهشي مزرعه‌اي به صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سال زراعي 98-1397 اجرا شد. فاكتورهاي آزمايش شامل رژيم آبياري در سه سطح آبياري مطلوب، قطع آبياري در دو مرحله‌ي گلدهي و پر شدن دانه، سه تاريخ كاشت (15 آذر، 5 دي و 25) و دو رقم گلرنگ (گلدشت و محلي اصفهان) بودند. در اين پژوهش انتقال مجدد مواد پرورده، مشاركت مواد پرورده، كارآيي، انتقال مجدد مواد پرورده، اجزاي عملكرد و عملكرد ارقام گلرنگ محاسبه شد.
يافته ها: به‌طور كلي نتايج آزمايش نشان داد كه صفات اندازه گيري شده به‌طور معني‌داري تحت تاثير رژيم آبياري، تاريخ كاشت و رقم قرار گرفت. قطع آبياري در گلدهي باعث كاهش تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و عملكرد دانه ارقام گلرنگ به ترتيب به ميزان 86/21، 87/23، 37/28 و 74/33 درصد نسبت به آبياري مطلوب شد. ميزان انتقال مجدد مواد پرورده، مشاركت مواد پرورده و كارآيي انتقال مجدد مواد پرورده در شرايط قطع آبياري در گلدهي به ترتيب 44/30، 81/37 و37/25 درصد نسبت به شرايط آبياري مطلوب افزايش داشت. همچنين تاريخ كاشت تاخيري سوم (25 دي) باعث كاهش انتقال مجدد مواد پرورده (1%7/44)، مشاركت مواد پرورده (%72/22)، كارآيي انتقال مجدد مواد پرورده (%88/17)، تعداد طبق در بوته (%57/14)، تعداد دانه در طبق (%65/20) و عملكرد دانه (%31/13) گرديد.
نتيجه گيري: تيمار قطع آبياري در گلدهي و پر شدن دانه باعث كاهش به ترتيب 32/52 و 54/34 درصد عملكرد دانه در رقم محلي اصفهان در تاريخ كاشت دوم (5 دي) نسبت به تيمار آبياري مطلوب شد. اين درحاليست كه عملكرد دانه در اين تيمار با تيمار قطع آبياري در پر شدن دانه در تاريخ كاشت 15 آذر در رقم محلي اصفهان و گلدشت اختلاف معني دار نداشت كه به نظر مي رسد به دليل افزايش انتقال مجدد مواد پرورده و كارآيي انتقال مجدد مواد پرورده در تيمار قطع آبياري در پر شدن دانه نسبت به آبياري مطلوب بود. بنابراين انتخاب تاريخ كاشت ديرتر (5 دي) به دليل عدم اختلاف معني دار عملكرد آن با تاريخ كاشت 15 آذر و رقم زودرس گلدشت با 91/12 درصد عملكرد بيشتر، مي تواند راهكاري مناسب در بهبود و افزايش عملكرد دانه گلرنگ در شرايط تنش آبي آخر فصل در مناطق نيمه خشك باشد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: The shortage of oilseeds and the high volume of oil imports in Iran and the limitation of water resources for the many oilseeds production, showed the necessity of identifying species and varieties adapted to these stressful conditions and determining the most sensitive stages. Nowadays, safflower, due to drought resistance, is considered as a plant crop in the Iranian crop rotation. Therefore, whith respect to importance of water stress and selection of appropriate planting date in crop production, this research was conducted to investigate the effect of delay cropping and irrigation regime on assimilate remobilization, yield components and yield safflower.
Materials and Methods: In order to investigate the effect of delay cropping and irrigation regime on assimilate remobilization rate, yield components and yield of safflower , a field experiment was conducted as split factorial in a completely randomized block design with three replicates at Agriculture College and Natural Resources of Darab, Shiraz University, during 2018-2019 growing season. Experimental factors consisted of irrigation regimes in three levels included normal irrigation, Cutting of irrigation at flowering and Cutting of irrigation at seed filling, three planting dates (6 December, 26 December and 15 January) and two safflower cultivars (Goldasht and local Isfahan). In this research, dry matter remobilization, remobilization contribution and remobilization efficiency, yield components and yield of safflower were determined.
Results: Results showed that the measured traits were affected by irrigation regime, planting date and cultivar, significantly. Cutting of irrigation at flowering reduced number of capitule per plant, number of seeds per capitule, 1000-seed weight and grain yield of safflower cultivars by 21.86%, 23.87%, 28.37% and 33.74%, respectively compared to normal irrigation. The amount of dry matter remobilization, remobilization contribution and remobilization efficiency in cutting of irrigation at flowering increased 30.44%, 37.81% and 25.37%, respectively compared to normal irrigation. Also, delayed third planting date (15 January) reduced dry matter remobilization (44.17%), remobilization contribution (22.72%), remobilization efficiency (17.88%), number of capitule per plant (%). 14.57, number of seeds per capitule (20.65%) and grain yield (13.31%).
Conclusion: Cutting of irrigation at flowering and seed filling treatments decreased 52.32% and 34.54% of grain yield in Isfahan local cultivar at second planting date (26 December) compared to the normal irrigation treatment, respectively,. However, seed yield in this treatment did not differ significantly with the treatment of cutting of irrigation at seed filling in planting date on 6 December in Isfahan and Goldasht cultivars which seems to be due to increased assimilate remobilization and remobilization efficiency in cutting of irrigation at seed filling compared to normal irrigation. Therefore, selection of optimum planting date (26 December) compared to early planting date (6 December) and early mature Goldasht cultivar by 12.91% higher yield can be an appropriate strategy to improve and increase safflower seed yield under late season water stress in semi-arid regions.
