نظريه اخلاقي قانون طبيعي؛ تبيين تقرير صدرايي با تكيه بر عوالم وجود

تا كنون تقريرهاي مختلفي از نظريه قانون طبيعي در اخلاق ارائه شده است.نظريه اخلاقي قانون طبيعي از جمله نظرات مطرح در حوزه اخلاق هنجاري است. اين نظريه را مي توان در آراء انديشمندان مسلمان بررسي نمود. مساله اين است كه آيا مي‌توان تقريري از اين نظريه را به ملا صدرا نسبت داد؟ يافته‌هاي پژوهش كه با روشي تحليلي و استنادي انجام شده نشان مي‌دهد كه ملا صدرا، اگرچه به صراحت از نظريۀ قانون طبيعي در آثار خود سخن نگفته امّا با تكيه بر مباني فلسفي و انسان‌شناختي ايشان مي توان در قالب پنج گام، تقريري از اخلاق مبتني بر طبيعت را به ايشان نسبت داد. ايشان در گام نخست اخلاق را بر اميال و گرايشات ذاتي كه در ساختار و شاكله انسان بنيان دارد، مبتني مي‌سازد و آنها را لازمه تأمين نيازهاي طبيعي انسان مي‌داند. در گام دوم با نظر به غايتمندي اميال و گرايشات طبيعي انسان، فقر و نياز ذاتي انسان به كمال مطلق و قرب الهي را عامل حركت و انگيزۀ انسان به سوي خير و كمال مي‌داند و مراتب اخلاق را بر مبناي مراتب تقرب به كمال مطلق تبيين مي‌كند. در گام سوم بر ظرفيت عقل طبيعي و ديگر قواي نفساني و وحي الهي براي جهت دهي مسير اخلاقِ برخاسته از نيازهاي طبيعي به سوي غايت حقيقي و قرب الهي تأكيد مي‌كند. در گام چهارم سير حركت انسان از طبيعت اوليه به طبيعت ثانويه را بر مبناي مراتب وجودي و اخلاقي و با نظر به سياليت طبيعت انسان تبيين مي كند و در گام پاياني معيار اخلاق را مطابق با طبيعت انسان و در راستاي غايت نهاييِ تعيين شده در گام دوم مي داند.