شيوه اصلاح بينش‌‌ها از نگاه ابن‌عباس (مروري بر روايات اخلاقي او در منابع متقدم)

از دوران‌‌هاي بسيار مهم در تاريخ انديشه اخلاقي جهان اسلام، عصر صحابه پيامبر اكرم (ص) است؛ زماني كه ياران آن حضرت فرصت يافتند آموخته‌‌هاي خويش از ايشان را در زمينه‌‌هاي گوناگون اخلاقي، اعتقادي و فقهي ترويج دهند. با اين حال، مطالعات اندكي براي شناخت آراء انديشمندان اين دوره ــ خاصه تفكّرات اخلاقي ايشان ــ انجام گرفته و بيش‌تر به صحابه هم‌چون انتقال‌دهنده محض سنّت پيامبر اكرم (ص) نگريسته شده است. در اين مطالعه هدف آن است كه با نگرشي انتقادي به اين رويكرد فراگير، انديشه اخلاقي عبدالله‌بن‌عباس (د 68ق) بازشناسي شود؛ مفسّري از نسل صغارِ صحابه كه كم‌تر به جايگاه وي هم‌چون يك معلم اخلاق يا به تأثير احتمالي انديشه‌‌هاي اخلاقي وي بر بينش و فرهنگ مسلمانان در ادوار متأخر توجه نشان داده‌اند. اكنون در گام نخست براي مطالعه انديشه اخلاقي ابن‌عباس، روايات اخلاقي او را در كهن‌ترين منابع حديثي بازمي‌خوانيم و بخشي از نگرش‌‌هاي اخلاقي او را مرور مي‌كنيم؛ نگرش‌هايي كه درباره بهينه‌سازي ذهن و اصلاح بينش‌‌ها داشته، در پرسش‌هاي اخلاقي تابعين از او، پرسش‌‌ها و نقل‌هاي خود او از پيامبر (ص)، و در آراء تفسيري او بازتابيده و يك بُعد مهم از ابعاد منظومه فكري ابن‌عباس را شكل داده است.