تبيين چارچوب مفهومي - تحليلي مكان‌ سازي با تاكيد بر پيوند مكان‌ها در بافت قديم و مياني شهر مشهد

Development of an Conceptual-Analytical Framework for Placemaking with Emphasis on the Linking Places in the Old and Middle Textures of Mashhad

مكان سازي از جمله موثرترين رويكردها در فرآيند طراحي شهري است كه بر تبديل فضاهاي شهري به مكان هاي ارزشمند و با كيفيت هاي ويژه تاكيد مي كند. اين در حالي است كه در يك بافت شهري وجود تنها يك مكان داراي كيفيت كافي نيست؛ بلكه به مجموعه اي از اين مكان ها نياز است. شناسايي مكان ها، كيفيت بخشي بهتر به بخش هاي كليدي موجود در بافت و نيز برقراري پيوند موثر ميان مكان ها را مي توان از اهداف اصلي مكان سازي دانست. مقاله حاضر با هدف واكاوي مولفه ها و اصول مكان سازي جهت پيوند مكان ها در دو بخش به روش توصيفي-تحليلي ارائه شده است. در بخش اول، مولفه ها و چارچوب مفهومي مكان سازي استخراج و در بخش دوم كاربست آن در بخش هايي از دو بافت همجوار- قديم و مياني- شهر مشهد بررسي شده است. انتخاب دو بافت با ويژگي هاي متمايز ضمن آن كه زمينه ي مناسب براي تقويت كيفيت ها و پيوندهاي مكاني ميان دو بافت را در ارتباط و اتصالي مناسب فراهم نموده، فرصت هاي گسترده اي نيز براي كاربرد انواع مكان سازي ايجاد كرده است. اولين گام در مكان سازي به عنوان اقدامي مشاركتي و فرآيند محور، جستجوي مكان هاست. دو شرط ابتدايي در شناسايي مكان ها، عمومي بودن و وجود يك معناي مشترك جمعي براي مكان مي باشد. بر همين اساس تركيبي از تكنيك هاي بازي مكان و مكان سنجي در قالب پرسشنامه و مصاحبه هاي عميق، تكنيك سوات و نقشه نگاري مكان ها بر مبناي ديدگاه بيرون (مشاهده گر) و درون (تجربيات روزمره زندگي افراد) كاربرد داشته است. دستاوردهاي پژوهش بيانگر آن است كه آن دسته از فضاهاي شهري كه به عنوان مكان شناسايي شده اند، مكان هايي با قابليت آدرس دهي، خاطره انگيزي، ويژگي هاي خاص، داراي جاذبه و موردعلاقه افراد و با فعاليت ها يا الگوهاي رفتاري ويژه است. در گام بعد، چگونگي تبديل اين مكان ها از يك مكان معمولي به مكاني موفق با ويژگي هاي منحصربه فرد و نيز پيوند مكان ها به يكديگر و به مردم، پيوند مكان-مكان/پيوند مكان- مردم، به شكل الگوهاي طراحي ارائه و سپس در قالب تعيين هدف و نقش در حوزه هاي طراحي اعمال شده است.

Placemaking is among the most effective approaches in the urban design process which emphasizes the transformation of urban spaces to valuable and high-quality places. However, in an urban texture, the presence of only one quality place is not enough and a collection of such places is needed. Identification of the places, improving the quality of the existing key parts in the texture, and establishing an effective link between the places can be among the main objectives of placemaking. The current study has aimed to explore the components and principles of placemaking for linking places in two parts with a descriptive-analytical method. In the first part, the components and the theoretical framework of placemaking were extracted and in the second part, its application in some parts of two adjacent textures-old and middle- in Mashhad was investigated. The selection of two textures with distinct features, besides providing the proper context for strengthening the qualities and spatial links between the two textures in a proper connection and link, created numerous opportunities for the application of different types of placemaking. The first step in placemaking as a participatory and process-oriented action is searching for the places. The two primary conditions for identification of the places are the place’s publicity and a common collective meaning for it. In this regard, a combination of place game techniques and placecheck in the form of a questionnaire and in-depth reviews, SWOT analysis, and place mapping based on the external(observer)and internal(everyday life experiences) techniques have been used. The researcher’s findings indicate that those urban spaces which are identified as a place are those with the capability of being addressable, memorable, feature-specific, attractive to people, and with special activities or patterns of behavior. In the next step, how these places are transformed from an ordinary place to a successful place with unique features as well as linking them to each other and people (place-place link/place-people link) are provided in the form of designing patterns and then, are applied in the form of the objective and role determination in the designing areas.