مكان‌هاي اسطوره‌اي در قصه‌هاي عاميانۀ ايراني

mythical places in folktales

بينش اسطوره اي، نوعي جهان بيني است كه همواره جايگاه خود را در تفكر و نگرش انسان حفظ كرده است. خرد اسطوره اي با تقسيم پديده هاي جهان به مقدس و غيرمقدس تمايز خود را نشان مي دهد. مكان از مقولاتي است كه در انديشه اسطوره اي ماهيت ويژه اي دارد و با برداشت مادي بشر امروزي متفاوت است. مكان اسطوره اي، منطقه اي است كه به سبب تقدس يافتن، با محيط كيهاني اطرافش تفاوت پيدا مي كند. اين تقدس خواه به شكل كهن الگو باشد، مثل كوه يا چشمه، و يا به سبب وقوع امري فرامادي و ارتباط با امري ماورايي حاصل شده باشد، نيرويي ويژه دارد و بر شخصيت ها و قهرماناني كه در آن واقع شوند، تاثير مي گذارد. قصه ها به عنوان يكي از گونه هاي كهن ادب شفاهي حاوي بينش و تفكر انسانهاي پيشين هستند. يكي از اين مضامين اسطوره اي كه در قصه ها بازتاب پيدا كرده است، مقوله مكان است؛ مكان هايي كه هرچند در فضاي فيزيكي جاي دارند، اما به سبب دارا بودن كيفيات فرامادي در زمره امور اسطوره اي به شمار مي روند. اكثر شخصيت هاي قصه‌ها با عبور از مكان اسطوره اي، دچار دگرديسي روحي مي شوند و سرنوشت و عملكردشان دگرگونه مي شود. در اين مقاله تلاش شده است تا با استفاده از نظريات اسطوره شناساني چون ميرچا الياده و ارنست كاسيرر، چند مجموعه قصه عاميانه ايراني واكاوي شوند. در اين راستا، مكان هايي چون كوه، ‌دريا، چشمه، رود، باغ و چاه مورد تحليل قرار گرفتند و كيفيت اسطورهاي آنها تبيين شد. شيوه پژوهش در اين مقاله، توصيفي تحليلي است.

Mythical thought is a kind of worldview that has always saved his situation in humans mind. Mythical idea introduce itself by divide the phenomena of the world into sacred and unholy. Locality is an important mythical subject that differ from modern man’s thinking about place. Mythical place differ from its surrounding because it is sacred. It may be an archetype like mount or fountain, or may be it has become sacred because of the unworldly object. It has influential power to characters.it can change characters. Folktale as an old type of oral literature contain the insight, philosophic thought and life style of past human being. One of the mythical subject in folktales is locality. This places cause of the relationship with the transcendental affairs, consider as a mythical place. Most of characters in folktale, change mentally by being there and their destiny change. In this article, we tried to use the theories of great mythologists such as Mircea Eliade and Ernest Cassirer to analyze e few sets of folktales. For this purpose, the places such as mount, fountain, sea, river, garden, well were investigated.and their mythical modality was examined. my research method in this article is descriptive and analithical.