ارزيابي توانمندي ژنوتيپ‌هاي بازگردان باروري كلزا (Brassica napus) در دو سامانه نرعقيمي اوگورا و پوليما

Fertility restoring potential of rapeseed (Brassica napus) genotypes in Ogura and Polima CMS systems

وجود لاين بازگردان باروري كارآمد، يكي از اجزاي ضروري توليد بذر هيبريد در كلزا است. هدف از اين مطالعه، ارزيابي قدرت بازگردانندگي باروري در تعدادي از ژنوتيپ‌هاي بارور كلزا با استفاده از روش آميزش آزمون بود. مواد گياهي حامل ژن بازگردان باروري شامل چهار لاين (دو پوليما و دو اوگورا)، هفت هيبريد كلزا، 14 ژنوتيپ اميد بخش بارور و 40 تك بوته انتخابي بارور از نسل F­­2 دو هيبريد تجاري هايولا 401 و50 كلزا بودند. مواد گياهي نر‌عقيم شامل سه لاين (دو پوليما و يك اوگورا) و بوته‌هاي نرعقيم مشاهده شده در نسل F2 هيبريد هايولا 401 بودند. تمام مواد گياهي در شرايط گلخانه كشت شدند و تلاقي، بين ژنوتيپ‌هاي بارور با ژنوتيپ‌هاي نرعقيم انجام گرفت. نتاج حاصل از نظر تعداد بوته‌هاي بارور و عقيم، تراكم، شكل و طول خورجين و تعداد دانه در خورجين در مزرعه مورد ارزيابي قرار گرفتند. مقايسه نسبت تعداد بوته‌هاي بارور به عقيم، توارث تك ژني صفت نرباروري و همچنين وابستگي شديد بين ماهيت سيتوپلاسم والد مادري نرعقيم و ژن مسئول باروري در والد پدري را نشان داد. گل‌ها در ژنوتيپ‌هاي حامل ژن بازگردان باروري، علاوه بر كيسه‌هاي گرده توسعه يافته، داراي پايه‌هاي پرچم بلند و گلبرگ‌هاي صاف و بزرگ بودند. بر اساس خلوص ژن باروري و ميانگين خصوصيات ثبت شده، ژنوتيپ هاي اميد بخش R'1/1, R'4/2 و R'2/1 به‌عنوان لاين‌هاي بازگردان باروري مطلوب در سامانه پوليما انتخاب شدند. نتايج نشان داد كه هيبريدهاي هايولا 401 و 308 در سامانه پوليما و هايولاهاي 4815، 50،60 و 76 در سامانه اوگورا براي استخراج لاين بازگردان باروري از نسل F2 مناسب هستند. از ميان ژنوتيپ‌هاي بارور انتخابي نسل F2، شماره‌هاي دو، سه و 19 از هيبريد هايولا 401 (سامانه پوليما) و شماره‌هاي چهار، شش، هشت، 11، 12، 13 و 15 از هيبريد هايولا 50 (سامانه اوگورا) براي ادامه خودگشني و تهيه لاين بازگردان باروري خالص مناسب تشخيص داده شدند.

Effective fertility restorer line is one of the essential components of hybrid seed production in rapeseed. The aim of this study was to evaluate the fertility restoring ability in a number of genotypes of rapeseed via test cross. Plant material carrying the fertility restorer gene (Rf) consisted of four lines (two Polima and two Ogura), seven rapeseed hybrids, 14 candidate promising fertile lines and 40 fertile plants selected from F2 populations of two rapeseed hybrids. Cytoplasmic male sterile (CMS) plant material consisted of three lines (two Polima and one Ogura) and sterile plants observed in F2 generation of a hybrid with Polima system. Crosses between fertile and male sterile genotypes were made. The progenies were planted in the field and number of fertile and sterile plants, pod density, shape andlength and number of seeds per pod were evaluated. Number of fertile to infertile plants ratio confirmed monogenic inheritance of fertility restoration and a strong relation between the male sterility system and Rf gene in parent. Genotypes carrying Rf gene had larger anthers, longer filament and bigger petals than sterile plants flowers. Based on homozygosity of fertility gene and the traits studied, promising genotypes of R'1.1, R'4.2 and R'2.1 were selected as effective restorer lines in Polima system.