تحليل جايگاه اجتماعي زنان در رمان‌هاي رضا براهني براساس نظريۀ زيبايي‌شناسي انتقادي مكتب فرانكفورت

Analysis of the social Situation of women in Reza Braheni's novels Based on the Critical Aesthetic Theory of the Frankfurt School

انتقاد به جايگاه زنان در جامعه يكي از مشخصه‌هاي رمان‌هاي رضا براهني، داستان‌نويس مطرح معاصر است. مقالۀ حاضركوششي جهت تحليل و بررسي اين ديدگاه انتقادي وي در رمان‌هاي روزگار دوزخي آقاي اياز، آواز كشتگان، رازهاي سرزمين من و آزاده‌خانم و نويسنده‌اش است. به دليل بازتاب ديدگاه انتقادي براهني در بستر رمان و تطابق با ديدگاه زيبايي‌شناسي انتقادي مكتب فرانكفورت نسبت به اين‌كه هنر و ادبيات بايد با رويكرد سلبي و مخالف‌خوان به مبارزه با شرايط موجود براي رسيدن به شرايط مطلوب برآيند، رمان‌هاي مذكور براساس اين نظريه تحليل و بررسي شدند. يافته‌ها نشان مي‌دهد وي در رمان‌هاي نام برده‌شده به هدف آگاه‌كردن جامعه و بهبود جايگاه زنان، با ديدگاه مخالف‌خوان و سلبي، به انتقاد از وضعيت آنان در جامعه پرداخته‌است. براهني در رمان روزگار دوزخي آقاي اياز با توصيفات تلخ و گاه گزنده ريشۀ منفعل‌بودن زنان را حاكميت تاريخِ مذكر و مردسالار مي‌داند. در آواز كشتگان و رازهاي سرزمين من علاوه‌بر انتقاد از مردسالاري حاكم و نگاه جنسيتي به زن، نشان مي‌دهد حوادث اجتماعيِ منجر به انقلاب اسلامي، باعث ظهور توانمندي‌هاي بالقوۀ زنان و تأثير پررنگشان در جامعه شده‌است. وي در رمان آزاده خانم و نويسنده‌اش زن را روح عشق و شور زندگي مي‌داند؛ اما به دليل ناشناخته بودن و ناآگاهي جامعه باز هم تاريخ مردسالاري غالب، مانع بروز استعدادهاي او مي‌شود.

Criticism of the position of women in society is one of the most prominent features of the novels of Reza Baraheni, a prominent contemporary novelist. The present article attempts to analyze and criticize this critical view of him in on the novels; Roozegare Doozakhie Agaie Ayaz, Avazekoshtegan, Razhae Sarzamine Man and Azadeh khanom va Nevisandeash, due to the reflection of Braheni's critical of view in the context of the novel and in accordance with the Frankfurt School's critical aesthetic of view that art and literature should fight against the existing conditions in order to achieve the desired conditions, the novels were analyzed according this theory. The findings show that in the mentioned novels, in order to inform the society and improve the position of women, Baraheni criticizes their position in the society with a dissenting and negative of view. In Roozegare Doozakhie Agaie Ayaz, he considers the root of women's passivity to be the rule of male and patriarchal history. In Avazekoshtegan and Razhae Sarzamine Man addition to criticizing the ruling patriarchy and the gendered view of women, it shows that the social events leading up to the Islamic Revolution have given rise to the potential of women and their significant impact on society. In the novel Azadeh khanom va Nevisandeash, he considers woman as the soul of love and passion of life; but due to the unknown and ignorance of the society, the history of patriarchy still hinders the emergence of their talents.