ارزيابي كيفيت دستيابي به اهداف اقتصادي چشم‌انداز از طريق طراحي و محاسبه يك شاخص تركيبي و كاربست شبيه‌سازي مونت كارلو در تحليل نااطميناني

Evaluating How the Islamic Republic of Iran Achieved its Vision Economic Goals by Designing and Computing a Composite Index and Using Monte Carlo Simulation Approach for Uncertainty Analysis

تدوين و ابلاغ سند چشم‌انداز به منظور جهت‌دهي به برنامه‌هاي توسعه و بودجه‌هاي ساليانه از جمله اقدامات مهم انجام شده براي ترسيم خط‌مشي سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي در كشور است. در اين سند اهداف اقتصادي سيزده‌گانه‌اي گنجانده شده تا مسير حركت اقتصاد را مشخص نمايد. پس از گذشت بيش از سه چهارم از دوره چشم‌انداز، آگاهي از كيفيت دستيابي به اهداف اقتصادي مصرح و تبيين نقاط قوت و ضعف موضوعي با اهميت و البته مغفول است. به منظور سنجش كمي چگونگي دستيابي به اهداف اقتصادي، در مقاله پيشِ رو يك شاخص با بهره‌گيري از رويكرد شاخص‌گذاري شكاف نسبي طراحي و در دوره زماني 98-1384 مبتني بر دو رويكرد متفاوت وزن‌دهي (وزن‌دهي مساوي و تعيين وزن زيرشاخص‌ها با رويكرد آماري تجزيه مؤلفه‌هاي اصلي) محاسبه شده است. نتايج حاكي از آن است كه شكاف (عقب‌ماندگي) نسبي از اهداف اقتصادي چشم‌انداز از 32/2 درصد در سال 1384 (35/7 درصد براساس وزن‌دهي يكسان) به بيش از 51 درصد در سال 1398 افزايش داشته است. نتايج تحليل نا‌اطميناني با استفاده از شبيه‌سازي مونت‌ كارلو حكايت از آن دارد كه فارغ از نظام وزن‌دهي، عقب‌ماندگي از اهداف در سال 1398 بيشتر از سال 1384 است. «دستيابي به جايگاه نخست علمي»، تنها هدفي است كه به طور كامل محقق شده و به جز اهدافي شامل «رسيدن به اشتغال كامل»، «توسعه‌يافتگي» و «جايگاه اول فناوري» در ساير موارد نامناسب‌تر از قبل است.

The Islamic Republic of Iran Vision aimed to direct development plans and yearly budgets. As one of the most important part, it includes 13 economic goals for directing economic route of the country for a twenty years period. After 15 years, evaluating how the country achieved to these goals is very important and unfortunately neglected. In this article, considering the different nature of goals, we designed a composite index and commuted the results using relative gap scoring method and two distinct model of weighting (first using same weights and second using principle component analysis) in 2005-2019. The results indicate that relative gap to vision economic goals have raised from 32.2% (or 35.7 based on equal weights) in 2005 to more than 51% in 2019. Uncertainty and sensitive analysis in concern of weighting system using Monte Carlo simulation shows that in 95% confidence interval, apart from weighting methods, the has raised significantly. “First place in the region in the realms of knowledge” is the only goal which has achieved completely and except “achievement of full employment”, “being developed” and “First place in the region in the realms of technology” relative gap from goals has risen during time.