ارزيابي پاسخ به تنش شوري در برخي ژنوتيپ‌هاي گندم نان با استفاده از شاخص‌هاي تحمل به تنش

Response evaluation to salinity stress in some bread wheat genotypes using tolerance indices

به‌منظور ارزيابي ميزان تحمل به شوري 20 ژنوتيپ گندم، آزمايشي در قالب طرح بلوك ­هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در دو شرايط تنش شوري و بدون تنش (10 دسي زيمنس بر متر) در شرايط مزرعه­اي انجام شد. تجزيه واريانس داده­ها، اختلاف معني­ داري بين ژنوتيپ­ هاي گندم از نظر كليه شاخص­ها و عملكرد دانه براي هر دو شرايط تنش و نرمال نشان داد. تحليل همبستگي بين شاخص­ هاي تحمل به تنش و ميانگين عملكرد در دو شرايط نشان داد كه شاخص­هاي ميانگين بهره­وري (MP)، ميانگين هندسي بهره­ وري (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI) و ميانگين هارمونيك (HM) براي شناسايي ژنوتيپ­ هاي پر محصول در دو محيط مناسب بودند. شاخص HM به‌دليل دارا بودن همبستگي بالاتر با عملكرد در شرايط تنش، مهم‌ترين معيار انتخاب ارقام متحمل به شوري با پتانسيل عملكرد بالا شناخته شد. تجزيه به مولفه­ هاي اصلي بر اساس اين شاخص ­ها، 99/87 درصد تغييرات داده‌ها را توجيه كرد و تجزيه خوشه ­اي بر اساس اين شاخص­ ها، ژنوتيپ­ ها را در چهار خوشه گروه­بندي كرد. در مجموع و بر اساس تحليل باي­پلات، تجزيه خوشه ­اي و شاخص­ه اي تحمل به تنش، ژنوتيپ­ هاي هفت و هشت با بالاترين عملكرد (4725 و 4716 كيلوگرم در هكتار) در شرايط تنش شوري، به‌عنوان ژنوتيپ­ هاي متحمل تعيين شدند.

To assess salt tolerance of 20 wheat genotypes, a randomized complete block design (RCBD) experiment with four replications under salinity (10 ds/m) and non-stressed conditions in a field experiment was conducted. Analysis of variance showed the significant differences among genotypes for tolerance indices and grain yield under salinity and non-stressed conditions. The result of correlation between stress tolerance indices and yield means showed that Mean Productivity (MP), Geometric Mean Productivity (GMP), Stress Tolerance Index (STI) and Harmonic Mean (HM) were the most suitable indices for selection of productive genotypes. HM was selected as the best indices for salt tolerance due to its higher correlation with grain yield under salinity stress conditions. The result of factor analysis based on these indices explained 99.87% of data changes. Genotypes were categorized into four clusters by cluster analysis. Totally, based on Bi plot, cluster analyses and tolerant indices, 7 and 8 genotypes having the highest yield (4725 and 4716 kg/ha, respectively), were determined as tolerant genotypes under salinity stress conditions.