هنرمندان لواساني در پهنه ي ري، تهران و لواسان

Lavassanid Artists in the Area of Rey, Tehran and Lavassan

منطقه‌ي ري در شمال فلات مركزي ايران، از قديم‌ جزء مناطق مهم ايران و جهان اسلام بود و امروزه بخشي از كلان شهر تهران است. منطقه‌ي لواسان در شمال شرقي تهران امروزي نيز از ادوار قبل از اسلام در ارتباط مستقيم با ناحيه‌ي ري بوده است. در اين مناطق، مقابر زيادي وجود دارد كه متعلق به سادات و نوادگان يا بستگان پيامبر و ائمه است. در برخي از اين مقابر، صندوق‌ها و درهاي چوبي وجود دارد كه به دست هنرمندان بومي منطقه ساخته شده است و از نظر هنري، تاريخي و سياسي و مذهبي داراي اهميت است. هدف اصلي اين پژوهش، شناسايي و معرفي خانواده‌ي «لواساني» است كه آثار و هنر خود را بر چند نمونه از صندوقها و درهاي مقابر موجود در نواحي بين لواسان و ري ارائه كرده‌اند. به اين منظور، اين پرسش‌ها مطرح مي‌شود كه چه كساني در ساخت اين صندوق‌ها دخيل بوده‌اند، حوزه‌ي فعاليت آن‌ها در كدام مناطق بوده است و از نظر اعتقادي گرايش‌هاي سازندگان يا سفارش‌دهندگان اين صندوق‌ها چگونه بوده است؟ تحقيق حاضر از نوع توصيفي- تحليلي است و داده‌هاي آن بر اساس مطالعات اسنادي و بررسي‌هاي ميداني گردآوري شده است. بر اساس بررسي‌هاي انجام شده، صندوق‌ها و درهاي مورد بررسي، از ساخته‌هاي خانواده‌ي مشهور لواساني در قرن نهم هجري است. با توجه به كيفيت و تنوع صندوق‌ها و درها و همچنين كتيبه‌ها و مضامين قرآني، احاديث، و نقوش به‌كار رفته در آنها، سازندگان يا سفارش دهندگان آنها بر مذهب شيعه بوده و تداوم كار اين هنرمندان در آن عصر، نشان دهنده‌ي شهرت اين خانواده است .

Rey region in the north of the central plateau of Iran has long been one of the most important regions of Islamic Iran and today it is a part of the metropolis of Tehran. Since ancient times Lavassan region in the northeast of modern Tehran has been in direct connection with Rey region both of which accommodate many tombs belonging to the descendants or relatives of the Prophet Mohammad and the Shiite Imams. Those tombs comprise a number of wooden transennae and doors made by local artists which display the artistic, historical, political and religious prominences. Transenna (plural transennae or transennas) or latticework is a screen of stone or metal enclosing and protecting a shrine. The main purpose of this research is to identify and introduce the Lavassani family who has presented their artistic works in the field of transennas and doors of the tombs in the areas between Lavassan and Rey. The author seeks to answer these questions: who were involved in the construction of transennas? an‎d what are the beliefs of the makers or customers of transennas? The author in present research used the descriptiveanalytical method, and the data have been collected based on documentary and field studies. According to results of this research, the queried transennas and the doors were made by the famous Lavassani family in the fifteenth century AD / ninth century AH. Moreover, according to the quality and variety of the transennas and the doors, as well as the Qur’an inscriptions and themes, the hadiths, and the designs used in them it was proved that the creators or patrons of the studied artworks believed in Shiite religion. Finally, the continuity of the work of these artists indicates the fame of this family at that time.