كليدواژه :
آجركاري , آرامگاه ها , سلجوقيان , سنت گرايي , معماري
چكيده فارسي :
سنت‌گرايان در دهه‌هاي گذشته آراء خود را نسبت به هنر و معماري ارائه كردند و ديدگاه ايشان به نگرشي غالب در تفسير معماري اسلامي تبديل شد. پيروان مكتب سنت‌گرايي، هنر را امري رمزگونه دانسته و ساحت قدسي براي آن قائل شدند. بر اين اساس اعداد كه كاربرد آن در معماري به صورت هندسي تجسم مي‌شوند، ماهيتي عرفاني و مابعدالطبيعي به خود گرفتند و اشكال بيانگر معنايي خاص شدند. هشت ضلعي‌ها كه بطور مشخص در اين مقاله به صورت پلان هشت ضلعي مد نظراند نيز از اين قاعده مستثني نيستند و تنها بر اساس ديدگاه سنت‌گرايانه مورد نقد و بررسي قرار گرفته‌اند. اين درحاليست كه در دهه اخير تفكر سنت‌گرايي با چالش‌هايي رو به رو بوده و سلطه آن بر موضوع تفسير معماري كم رنگ شده است. مقاله حاضر موضوع رواج كاربرد پلان هشت ضلعي در بناهاي آرامگاهي دوران سلجوقي را با رويكري كاربردي (بدون در نظر گرفتن ديدگاه عرفاني) و بنا به ضرورت كاربرد تنوع طرح‌هاي آجري تفسير و بررسي كرده است. آجركاري كه هنري وابسته به معماري است، در دوران سلجوقي با استفاده از تجربيات و گسترش مهارت رونق فراوان يافت و آجركاران در پي ارائه توانايي خود در تزئين بنا به واسطه تمايل به ارائه تزئينات متنوع و نامحدود با محدويت فضا رو به رو شدند. لذا از بخش‌بندي و كادربندي جهت ارائه تزئينات استفاده كردند و نهايتاً اصل تقارن را به عنوان موضوعي محدود كننده براي ارائه تزئينات بيشتر كنار گذشتند. در چنين شرايطي، داشتن پلاني با اضلاع بيشتر مانند هشت‌ضلعي تفوق بيشتري بر پلان چهارضلعي ارائه مي‌كرد. لذا گسترش پلان هشت ضلعي در آرامگاه‌هاي دوره سلجوقي بر اساس كاربرد گسترده نقوش آجري معقول‌تر از ارائه ماهيتي ماورائي مطابق آراء سنت‌گرايان، بدون هيچ استدلال منطقي است. اطلاعات اين پژوهش بر پايه منابع كتابخانه‌اي و با رويكرد استنتاجي گردآوري و به روش توصيفي – تحليلي ارائه شده است.
چكيده لاتين :
Art was regarded as a cryptic item and a hallowed field by members of the traditionalism school. As a result, numbers, which are geometrically incorporated in architecture, took on a mystical and metaphysical quality, and forms
expressed a unique significance. The octagons, which are particularly referred to as octagonal plans in this paper,
are no exception to the rule and have only been questioned from a traditionalist standpoint. Traditionalist thinking,
on the other hand, has experienced difficulties in the recent decade, and its authority over the issue of architectural
interpretation has waned. The purpose of this paper is to provide a practical approach (without considering the
mystical view) to the critique of Islamic architecture that is different from the traditionalist view. It aims to answer
the question of whether the use of an octagonal plan in Seljuk tombs is unique to this period. The data for this study
was gathered using library resources and an inferential technique, and it is presented in a descriptive-analytical
manner. Bricklaying, an architectural art, thrived throughout the Seljuk period as a result of experiences and skills
development, and bricklayers wanted to give their capacity to decorate as a result of the need to create diverse and
endless decorations with limited space. As a result, they presented decorations using segmentation and framing,
eventually abandoning the notion of symmetry as a limiting subject for exhibiting more decorations. A plan with
additional sides, such as an octagon, took priority over a quadrilateral plan in this decorative style. As a result, the
idea of the octagonal plan’s proliferation in Seljuk tombs, based on the widespread usage of brick motifs, is more
plausible than the theory of the octagonal plan’s transcendental character (according to raditionalists).
