عنوان مقاله :
ماگماتيسم بازالتي دونين البرز مركزي شاهدي بر كافت زايي پالئوتتيس
عنوان به زبان ديگر :
Devonian basaltic magmatism of Central Alborz: An evidence for Paleo-Tethys rifting
پديد آورندگان :
طباخ شعباني، اميرعلي دانشگاه خوارزمي - دانشكده علوم زمين - گروه زمين شيمي، تهران، ايران , دلاوري كوشان، مرتضي دانشگاه خوارزمي - دانشكده علوم زمين - گروه زمين شيمي، تهران، ايران , عبدلي اربط، زهرا دانشگاه خوارزمي - دانشكده علوم زمين - گروه زمين شيمي، تهران، ايران
كليدواژه :
بازالت , زمين شيمي , سازند جيرود , دونين , گرمابدر , البرز
چكيده فارسي :
در شمال‌خاوري استان تهران و در پهنة البرز مركزي در مرز سازند جيرود با سازند مبارك در اطراف دهكده جيرود و در نواحي دربندسر تا گرمابدر، افق ضخيم بازالتي رخنمون دارد كه نشان‌دهندة مرز ناپيوسته دونين- كربونيفر در اين منطقه است. اين افق سنگي شامل تناوبي از روانه‌هاي بازالت، تراكي‌بازالت و تراكي‌آندزيت با بافت غالب پورفيري و دياباز با بافت افيتيك و ساب‌افيتيك به‌شكل دايك‌هاي تغذيه‌كننده است كه سرشت آلكالن سديك نشان مي‌دهند. در نمودارهاي عنصرهاي خاكي كمياب بهنجارشده به تركيب كندريت، يك كاهش تدريجي از سوي عنصرهاي خاكي كمياب سبك به سوي خاكي كمياب سنگين ديده مي‌شود. افزون‌براين، در نمودار عنكبوتي بهنجارشده به تركيب گوشتة اوليه، الگوي نمونه‌هاي بررسي‌شده همانند الگوي مذاب‌هاي برخاسته از خاستگاه بازالت‌هاي جزيره‌هاي اقيانوسي است. نمونه‌هاي بررسي‌شده در نمودارهاي تمايز زمين‌ساختي در قلمرو بازالت‌هاي درون‌ورقة قاره‌اي جاي مي‌گيرند. نتايج تعيين عنصرهاي كمياب و همچنين، برخي عنصرهاي اصلي نشان‌دهندة ذوب‌بخشي كمتر از 10 درصدِ خاستگاهي گارنت‌لرزوليتي با خاستگاه ستون گوشته‌اي در حال صعود در ژرفاي نزديك به 90 تا 110 كيلومتري است. برپاية داده‌هاي زمين‌شيميايي گمان مي‌رود بازالت‌هاي گرمابدر در زمان دونين پسين (و زمان‌هاي پيش از آن) در حاشيه‌اي غيرفعال در امتداد مرز جنوبي پالئوتتيس متأثر از زمين‌ساخت كششي و يا فعاليت ستون گوشته‌اي پديد آمده باشند.
چكيده لاتين :
In the north east of Tehran province and in the Central Alborz zone, a thick basaltic horizon occurs at the boundary of Jeiroud and Mobarak Formations near the Jeiroud village and Darbandsar and Garmabdar areas, indicating a nonconformity boundary of Devonian- Carboniferous in this region. The rock horizon comprises basalt, trachybasalt and trachyandesite representing dominantly porphyry texture and diabase as feeding dike with ophitic and subophitic textures; all displaying alkaline sodic nature. Both Chondrite- normalized rare earth element (REE) patterns enriched in LREE with respect to HREE and normalized to primitive mantle spider diagram are similar to those of oceanic island basalts (OIB). The studied samples plot in within plate basaltic field in the tectonic discrimination diagrams of basalts. Trace element and some major element contents show low degree partial melting (< 10%) of a deep (90- 110 km) garnet- bearing mantle source. As the basaltic samples of Garmabdar area geochemically show intra- plate tectonomagmatic setting it seems that during the late Devonian (and earlier times), Alborz has been as a passive continental margin in the southern border of Paleo- Tethys and its magmatism was more probably affected by extensional tectonism or mantle plume activity related to earlier stages of Neo-Tethys ocean development.
