بررسي تنوع گونه‌اي زيرخانواده قنات‌ماهيان (Cypriniformes: Leuciscinae) در حوضه آبريز درياي‌خزر، ايران با رويكرد مولكولي

Investigation of species diversity of the Minnows (Cypriniformes: Leuciscinae) in the Caspian Sea basin, Iran using molecular approach

حوضه آبريز درياي‌خزر يكي از بوم ­سازگان­هاي مهم ايران با تنوع گونه­اي بالا از آبزيان مختلف بوده به‌طوري‌كه موضوع تعيين وضعيت آرايه ­شناختي فون ماهيان آن هميشه موردتوجه بوده است. تاكنون تعداد 297 گونه از ماهيان آب شيرين و لب­شور از ايران گزارش شده كه زيرخانواده قنات‌ماهيان (Leuciscinae) به­ عنوان يكي از متنوع­ترين گروه­ها­ي ماهيان، بيشترين تنوع گونه­اي را در حوضه آبريز درياي‌خزر به‌خود اختصاص داده است. در مطالعه حاضر، طي سال­هاي 98-1396 نمونه ­برداري از گونه­ هاي گزارش شده از اين زيرخانواده در اين حوضه آبريز انجام گرفت. علاوه بر مطالعات ريختي، به ­منظور بررسي وضعيت روابط تبارشناختي اعضاي اين زيرخانواده در حوضه آبريز خزر، تجزيه‌وتحليل‌هاي بيزين (BI) با استفاده از ژن سيتوكروم C اكسيداز زير واحد يك (COX1) صورت پذيرفت. نتايج نشان دادند كه در حوضه خزر، جنس­هاي Abramis، Acanthobrama، Alburnus، Alburnoides، Blicca، Leucaspius، Leuciscus، Rutilus، Scardinius، Squalius و Vimba حضور داشته كه تنها Alburnoides parhami، Alburnoides samiii و Alburnoides tabarestanensis گونه­ هاي بوم ­زاد اين حوضه مي­باشند؛ لذا جهت حفظ تنوع گونه­اي زيرخانواده قنات‌ماهيان در ايران و به ­ويژه اين حوضه آبريز، نياز به حفاظت از گونه­ هاي درمعرض خطر و حفظ ذخاير ژنتيكي آن­ها مي­باشد. حوضه آبريز درياي‌خزر يكي از بوم ­سازگان­هاي مهم ايران با تنوع گونه­اي بالا از آبزيان مختلف بوده به‌طوري‌كه موضوع تعيين وضعيت آرايه ­شناختي فون ماهيان آن هميشه موردتوجه بوده است. تاكنون تعداد 297 گونه از ماهيان آب شيرين و لب­شور از ايران گزارش شده كه زيرخانواده قنات‌ماهيان (Leuciscinae) به­ عنوان يكي از متنوع­ترين گروه­ها­ي ماهيان، بيشترين تنوع گونه­اي را در حوضه آبريز درياي‌خزر به‌خود اختصاص داده است. در مطالعه حاضر، طي سال­هاي 98-1396 نمونه­ برداري از گونه­ هاي گزارش شده از اين زيرخانواده در اين حوضه آبريز انجام گرفت. علاوه بر مطالعات ريختي، به ­منظور بررسي وضعيت روابط تبارشناختي اعضاي اين زيرخانواده در حوضه آبريز خزر، تجزيه‌وتحليل‌هاي بيزين (BI) با استفاده از ژن سيتوكروم C اكسيداز زير واحد يك (COX1) صورت پذيرفت. نتايج نشان دادند كه در حوضه خزر، جنس­هاي Abramis، Acanthobrama، Alburnus، Alburnoides، Blicca، Leucaspius، Leuciscus، Rutilus، Scardinius، Squalius و Vimba حضور داشته كه تنها Alburnoides parhami، Alburnoides samiii و Alburnoides tabarestanensis گونه­ هاي بوم­زاد اين حوضه مي­باشند؛ لذا جهت حفظ تنوع گونه­اي زيرخانواده قنات‌ماهيان در ايران و به­ ويژه اين حوضه آبريز، نياز به حفاظت از گونه­ هاي درمعرض خطر و حفظ ذخاير ژنتيكي آن­ها مي­باشد.

The Caspian Sea basin is one of the most important ecosystems in Iran with a high diversity of different aquatic species, so that the issue of determining the taxonomy its fishes has always been considered. Up to now, a total of 297 species of freshwater and brackish fish have been reported from Iran where the subfamily Leuciscinae (minnows) has a high diversity of species in the Caspian Sea basin. In the present study, during the years 2017-2019, sampling of reported species of the subfamily was performed in this basin. In addition to morphological studies, Bayesian Inference (BI) analyzes were carried out using the mitochondrial gene cytochrome c oxidase subunit I (COX1) to investigate the phylogenetic relationships between members of this subfamily. According to result, the following genera were caught and identified: Abramis, Acanthobrama, Alburnus, Alburnoides, Blicca, Chondrostoma, Leucaspius, Leuciscus, Rutilus, Scardinius, Squalius and Vimba, where Alburnoides parhami, A. samiii and A. tabarestanensis are endemic species. Therefore, to maintain the diversity of Leuciscinae subfamily species in Iran, especially in the Caspian Sea basin, it is necessary to protect endangered species and preserve their genetic resources.