مقدمه اي بر شناخت چيت سازي كاشان با تكيه بر يك سند نويافته

An Introduction to the Identification of Kashan Chintz Production Based on a Newly Found Document

سابقه نساجي در كاشان، به هزاره هاي قبل از ميلاد مي رسد و در دوران اسلامي نيز يكي از مهم ترين مراكز توليد انواع منسوجات ابريشمي و پنبه اي بوده است. يكي از اقلام نساجي كه از عصر صفوي به بعد در اين شهر توليد مي شد، "چيت" نام داشت. "چيت سازي"، به هنر چاپ با قالب هاي چوبي بر روي منسوجات پنبه اي اطلاق مي شود. اين هنر كه در اصل، روشي ارزان براي تقليد پارچه هاي زربفت و گلدوزي شده بود، از آغاز سده يازدهم/هفدهم در ايران و هند رواج گسترده يافت. از آنجا كه اين اجناس ارزان قيمت براي كاربردهاي روزمره مردم بوده، اسناد و نمونه هاي تاريخي بسيار كمي از آنها به جا مانده اند. اين مقاله با دسترسي به يك سند دست نويس نويافته متعلق به عصر پهلوي اول و نيز چند نمونه چيت توليدشده در كاشان، به مطالعه چيت سازي در اين شهر مي پردازد. اين پژوهش با بهره گيري از مطالعه كتابخانه اي و اسنادي و به روش هاي توصيفي- تحليلي و تاريخي انجام شده است. از مهم ترين سوالات مطرح، مي توان به ويژگي هاي فني و هنري، ميزان رواج و علت افول چيت سازي كاشان اشاره كرد. سند منتشرشده در اين مقاله نشان مي دهد كه در سال 1317 شمسي، حداقل هجده كارگاه چيت سازي در كاشان داير بوده كه حكايت از رونق گسترده اين هنر در كاشان دارند. اين سند در حقيقت، يك توافق نامه صنفي براي پرداخت ماليات بوده كه هر كس بر اساس ميزان سهم خود در توليد چيت، ماليات بپردازد. در مقايسه با نمونه هاي توليدشده در اصفهان، چيت هاي كاشان، به خصوص انواع دو رنگي آن را از نظر طرح و رنگ بندي، مي توان تقليدي از فرش ها دانست. يكي از مهم ترين دلايل افول چيت سازي كاشان در عصر پهلوي دوم، تنوع و حجم بالاي اقلام توليدي در كارخانجات نساجي اين شهر بوده است.

The history of textile in Kashan dates back to the millennia BC. In the Islamic era, it was one of the most important centers for the production of silk and cotton fabrics. One of the textiles that was produced in Kashan from the Safavid era onwards was called chit (i.e. chintz). Chintz is the art of block stamping on calicoes. This technique, which was a cheap way to imitate brocade and embroidery, was popularized in Iran and India from the beginning of the seventeenth century. Since these cheap goods were produced for everyday use, very few examples and historical documents have been survived. This paper with examination of a newly discovered document belonging to first Pahlavi era, surveys the characteristics of chintz production in Kashan. This research has been done by using library and documentary materials and descriptive-analytical and historical methods. One of the most important questions is the technical and artistic features, the prevalence and the reason for the decline of Kashan Chintz production. The document presented in this paper shows that in 1938, at least eighteen Chintz making workshops were active in Kashan, which indicates the widespread prosperity of this art in Kashan. This document was in fact a trade agreement for the payment of taxes, so that everyone should pay taxes based on their share in the chintz production of the city. Compared with Isfahan productions, Kashan chintz, especially those printed in two colors, can be considered as imitations of carpets. One of the main reasons for the degeneration of Kashan chintz in the second Pahlavi era was variety of items produced in the textile factories of the city.