شناخت‌شناسي «فطرت» از ديدگاه ملاصدرا و علامه طباطبايي

The epistemology of "nature" from the perspective of Mulla Sadra and Allameh Tabatabai

هنگامي كه مي‌خواهيم بحث «شناخت‌شناسي فطرت» را در دستگاه فكري صدرالمتألهين (ره) مورد سنجش قرار دهيم، عليرغم رويكرد مثبت وي در مواجهه با مُثُل افلاطون كه مبناي پيشيني‌بودن ادراكات فطري است، نتيجۀ متفاوتي دريافت مي‌كنيم؛ چراكه ملاصدرا (ره) بر اساس حركت جوهري، قائل به پسيني‌بودن ادراكات است و ادراكات تصديقيِ ماقبل از حواس را نمي‌پذيرد. وي بر اين باور است كه بر اساس مراتب عقل كه پايين‌ترين مرتبه‌اش، استعداد محض بوده و خالي از هر گونه ادراكي است، نفس و به تبع آن فطرت به دليل ذومراتب‌بودنشان، هم داراي امور زوال‌ناپذير(مرتبۀ عقل مجرّد تام) و هم داراي امور زوال‌پذير(مراتب جمادي، نباتي و حيواني) مي‌باشند. علامه طباطبايي (ره) نيز پيدايش ادراكات را هم از راه حواس خارجي (حواس پنجگانه) و هم از راه حواس داخلي (قواي نفس) مي‌داند و بر اين باور است كه ادراكات بديهي‌ همچون «نيازمندي معلول به علت» هرچند از راه حواس خارجي حاصل نمي‌شوند، امّا ريشه در حواس داخلي دارند؛ چراكه قواي دروني ما قائم و محتاج به نفس است و اين مطلب، از مفهوم «عليت» حكايت مي‌كند. بنابراين بر اساس آراء ملاصدرا (ره) و علامه طباطبايي (ره) معرفت، تأسيس است نه تذكّر. بر اين مبنا مجاز هستيم «فطرت» را بازتعريف كرده و پيشيني‌بودن ادراكات بديهي را از آن نفي كنيم و بر اين باور باشيم كه ادراكات فطري يعني: مطلق ادراكات با فرض پسيني‌بودن آنها.

When we want to examine the discussion of "epistemology of nature" in the intellectual apparatus of Mulla Sadra, despite his positive approach to Plato's parable, which is the basis of instinctual perceptions, we get a different result; Because Mulla Sadra believes in the a posteriori nature of perceptions based on substantive motion and does not accept pre-sense affirmations. He believes that According to the ranks of intellect that the lowest rank of which is pure talent and devoid of any perception, the soul and consequently nature, due to their hierarchical nature, have both indestructible affairs (rank of completely immaterial intellect) and have perishable affairs (ranks of solid, vegetable and animal). Allameh Tabatabai considers the obtaining of perceptions both through external senses (five senses) and through internal senses (faculties of soul) and believes that obvious perceptions such as "neediness of caused to cause" although not obtained through external senses, but thay are rooted in the internal senses; Because our inner faculties need the soul, and this suggests the concept of "causality." Therefore, according to the views of Mulla Sadra and Allameh Tabatabai, knowledge is a establishment, not a reminder. On this basis, we are allowed to redefine "nature" and deny the a priori existence of obvious perceptions, and to believe that innate perceptions mean: all perceptions, assuming they are a posteriori.