روش‌هاي مهار قدرت سياسي از ديدگاه غزالي

Methods of controlling political power from Ghazali's point of view

ابوحامد محمد غزالي مثل برخي متفكران اسلامي براي مهار قدرت حاكمان تلاش كرده و نصيحه الملوك را نگارش نموده است. براي بررسي ادبيات مهار قدرت غزالي، اهدافي مانند، شناخت كمي و كيفي اين نصايح، ميزان بهره گيري از اعتقادات مذهبي براي خودسازي صاحبان قدرت، تفاوت نصايح خاص پادشاهان، وزيران و دبيران و شناخت بيشترين مقوله هاي داراي فراواني مورد توجه قرار گرفته است. اين نوع رفتار تحت عنوان امر به معروف و نهي از منكر در قرآن، سنت پيامبر و پيشوايان ديگر اسلامي به صورتهاي عملي و نظري مطرح بوده و در انديشه هاي متفكران اسلامي از جمله غزالي هم نمودهاي مشخص يافته است. روش بررسي، نوعي تحليل محتواي كمي و كيفي نصايح، تلخيص و مقوله بندي موارد در جداول و تعيين فراواني مطلق و نسبي آنها بوده است. نتايج نشان مي دهد كه غزالي راههاي بسيار كاربردي و قابل اجرا را براي مهار قدرت عملي حاكمان ارائه نموده كه چهار نوع مختلف را در بر مي گيرند. دو نوع از نصايح خطاب به پادشاهان است كه 22 مورد اول بيشتر جنبه خودسازي فردي از طريق بهره گيري از اعتقادات مذهبي را دارند تا بتوانند مهار قدرت دروني در پادشاه ايجاد نمايند. 52 مورد بعدي بيشتر توصيه هاي اجرايي و كاربردي براي مهار قدرت پادشاهان هستند. در نصايح به وزيران در 16 مورد بيشتر روي شايستگي هاي فردي وزيران، صلح دوستي، عدالت طلبي و مانع ستم و افراط گرايي بودن آنان تاكيد شده است. توصيه ها به دبيران 4 مورد است كه بيشتر جنبه تخصصي دارند.

Abu Hamid Muhammad Al-Ghazali, like some Islamic thinkers, tried to control the power of the rulers and wrote the advice of the kings. In order to examine the literature on controlling Al-Ghazali's power, we did the following: quantitatively and qualitatively examine these advices, the extent to which religious beliefs are used to empower those in power, the difference between the specific advices of kings, ministers and secretaries, and the most common ones. This type of behavior under the title of commanding the good and forbidding the evil has been proposed in the Qur'an, the Sunnah of the Prophet and other Islamic leaders in practical and theoretical forms, and has also found specific manifestations in the thoughts of Islamic thinkers such as Al-Ghazali. The study method was a kind of quantitative and qualitative content analysis of the advice, summarizing and categorizing the items in the tables and determining their absolute and relative frequency. The results show that Al-Ghazali offers very practical and workable ways to control the practical power of rulers, which include four different types. There are two types of advice to kings, the first 22 of which are mostly about self-improvement through the use of religious beliefs in order to control the inner power of the king. The next 52 cases are mostly practical and practical recommendations to curb the power of kings. In the advice to the ministers, in 16 cases, more emphasis was placed on the individual competencies of the ministers, peace-loving, seeking justice, and preventing their oppression and extremism. Recommendations to teachers are 4 items that are mostly specialized.