تبيين انديشه آرمانشهري با رويكرد شهر اسلامي در ديدگاه آيت الله جوادي آملي

Explaining Utopian Thought Based on Islamic City Approach According to Ayatollah Javadi Amoli’s Perspective

در طي قرون متمادي، مجموع اوصاف آرماني براي رسيدن به يك اجتماع مطلوب، نظريه آرمانشهر را در نگاه انديشمندان و جوامع مختلف شكل داده است. در جهان اسلام، فلاسفه بسياري ويژگي‌هاي مدينه فاضله را بررسي كرده‌اند و با توجه به اختلاف مباني، آرمان‌هاي متفاوتي با ساير جوامع براي مدينه فاضله اسلامي تعريف شده است. آيت الله جوادي آملي يكي از فقهاي متاخريست كه با تاكيد بر عقلانيت به تحليل ماهيت آرمانشهر پرداخته است. بررسي‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد، تفاوت آيت الله جوادي با ساير انديشمندان در توجه او به هدف، مباني و چگونگي استخراج آنها از منابع آرمانشهر است. تفاوت انديشه ديني و غير ديني در چگونگي نگاه و به كارگيري اين سه عنصر است. با تحقيقات صورت گرفته، به نظر مي‌رسد مبناي ذي‌حقي انسان براي زيستن در جامعه آرماني، كرامت اوست. منشاء كرامت از دريچه دين، خداوند و با نگاه غيرديني فطرت است. در رويكرد غيرديني، منبع اصلي براي دستيابي به مباني، سليقه مردم و عرف بوده و در رويكرد ديني آنچه محوريت مي‌يابد، صلاحديد داناي مطلق يعني خداوند است. تفاوت در منبع سبب مي‌شود تا هدف تشكيل آرمانشهر نيز متفاوت باشد. در اين پژوهش در پي آن هستيم تا با بهره‌گيري از روش پژوهش تحليل محتوي كيفي، انديشه‌هاي آيت الله جوادي آملي را بررسي كرده و با تحليل آثار ايشان، ارتباط بين عناصر گفته شده و اصول آرمانشهر اسلامي را به نحوي استخراج كنيم كه بيشترين پيوستگي و همخواني را با آراء اين فقيه بزرگوار داشته باشد.

The total of ideal attributes to reach a desirable community has formed Utopia theory according to the perspective of the thinkers and different societies for centuries. Many philosophers studied the attributes of the utopia in the Islamic world, and according to the difference in basics, different ideals have been defined than the other societies for the Islamic utopia. Ayatullah Javadi Amoli is one of the recent jurists who analyzed the nature of utopia, emphasizing rationality. The conducted studies show that the difference between Ayatullah Javadi Amoli and other scholars is his attention to the purpose, basics, and how they are extracted from the resources of utopia. The difference between religious and non-religious thought is in how these three elements are viewed and applied. Research has shown that the basis of human beings' right to live in an ideal society is their dignity. The source of dignity through the lens of religion is God and from a secular point of view is nature. To achieve the characteristics of the Islamic utopia, the authors have extracted principles from Ayatullah Javadi Amoli’s works. The authors have tried to bring these principles into line with the principles of urban planning. In the non-religious approach, the main source to achieve the foundations has been people’s desire and common belief, and Absolute Wise’s discretion, i.e., God, is centralized in the religious approach. The difference in the resource results in the different purposes of forming a utopia. In this research, we seek to examine the ideas of Ayatullah Javadi Amoli by using the research method of qualitative content analysis, and by analyzing his works and books, to extract the relationship between the elements said in advance and the principles of the Islamic utopia in a way that maximizes coherence and consistent with the views of this great jurist.