كليدواژه :
زيبايي شناسي فرش , هنر قومي , هنر سنتي , گبه بختياري , ارزش هاي تصويري
چكيده فارسي :
وقتي مصاديق هنرهايي كه تاكنون به عنوان هنرهاي سنتي مي شناخته ايم را بررسي و مقايسه مي كنيم، با بسياً ري از تفاوت هاي زباني، بياني و حتي فرمي آنها مواجه مي شويم. «سنتي» قلمداد نمودن مجموعه آثاري كه صرفا در دوران اسلامي و حتي پيش از آن توليد شده، اشتباه است و علت آن را مي توان ناشي از عدم تبيين يك دوره هنري فاخر در هنرهاي ايراني دانست كه مجموعه اي از اين آثار را در شمول خود جاي داده و از دايرۀ شمول آثار مربوط به دوره تاريخي هنرهاي سنتي متمايز و خارج سازد. اين دوره هنري را بنا بر مختصات خاصش بايد «هنر قومي» ناميد. هنر قومي محمل اصلي درك ملاحظات زيبايي شناسي ناب ايرانيان است. هنر قومي، گفتماني است كه در نقد هنر ايران از آن غفلت شده است. اين هنر از همه حيث، خاصه زباني و بياني، زير سايه هنر سنتي مهجور و ناگشوده مانده است. با توجه به اين كه در اين مجال، به كمال نمي توان هنر قومي ايراني را شناساند؛ قصد داشتيم با معرفي يكي از گونه هاي هنر قومي، مخاطب را به درك كليت اين هنر رهنمون سازيم. براي اين منظور، «گبه» را انتخاب كرديم كه از زيباترين دست بافته هاي ايراني به طور عام و بختياري به طور خاص است كه بازشناخت نشانه ها و تمهيدات زيبايي شناسي اش، مسير شناخت «گفتمان هنر قومي ايران» را هموار مي سازد. از حيث روش شناسي، محقق براي تبيين تفاوت هاي ماهوي بين هنر سنتي و قومي، مؤلفه هاي علم زيبايي شناسي را به روش قياسي كاويده و بر نمونه هايً مورد نظر تطبيق داده است. هم چنين براي فهم كليت هنر قومي، تمركز خود را بر يك نمونه موضوعي گذارده و نهايتا مؤلفه هاي كاويده شده در نمونۀ موردي گبه را به كليت هنر قومي تعميم داده استً . روش تحقيق پژوهش، توأمان، تطبيقي و تحليلي-توصيفي مي باشد و منابع آن با ابزار تصويربرداري و مصاحبه، عمدتا به صورت ميداني َگرُدآوري شده است. در هنر قومي، بهترين تجربيات زيبايي شناختي ناب هنر ايراني ديده مي شود. اين شكل از تجربه، تمَ ثل انديشه اي است كه در متن اثر هنري، تنها جوهرۀ خالص زباني و بيانيِِ فرم، شكل و رنگ اثر را مدنظر دارد؛ لذا عاري از ملاحظات، حاشيه ها و اضافه هايي از جمله تحليل هاي تاريخي-روانشناختي ذهن است كه هميشه بر برخي هنرها، خاصه هنر سنتي مسلط بوده است. كمينه گرايي، انتزاعي گري و تجريدِ محضِ برآمده از داناييِ زيبايي شناسانه، تقدم اصل تحليلِ بصريِ محض، در چينش و تركيب بندي، رويكرد بدوي نگاري در طراحي و انتزاعي گري هوشمندانه از عناصر دم دستي و زندگي روزمره، مؤلفه هايي است كه شالوده هنر قومي ايراني را شكل مي دهد كه اين ويژگي ها به شكل ماهوي در گبه خودنمايي مي كنند.
چكيده لاتين :
When we look at and compare examples of hitherto known traditional arts, we come across many linguistic, expressive, and even formal differences. Giving the mere title of “traditional” to the works produced in the Islamic era and even earlier is due to the failure to consider and explain a high art period in the Persian art; a period to incorporate a number of such works and to exclude them from the historical period of traditional arts. Such an artistic period can be called “ethnic art” with regard to its particular features. Ethnic art is a major field of understanding the pure aesthetic considerations of Iranians.
Ethnic art is a discourse that has been neglected in Iranian art criticism. This art remains unknown in all respects, especially in terms of language and expression, under the impact of traditional art. Given that one cannot fully recognize Iranian ethnic art here, we intend to attract the audiences’ attention to the understanding of such art as a whole by introducing one example and one medium. We chose gabbeh (long-wefted pileless carpet) for this purpose. Gabbeh is one of the most beautiful Iranian handicrafts in general and Bakhtiāri nomadic society in particular whose recognition of its aesthetic signs and symbols paves the way for the recognition of “Iranian ethnic art discourse”.
Gabbeh is one of the most beautiful handicrafts in Bakhtiāri tribal society with many aesthetic dimensions and capabilities, including simplicity and ease of weaving. It also has many aesthetic and visual values in line with the tastes of modern urban man who still has room for artifacts in the interior of his architecture.
Designs, colors, and other elements in artworks, especially in those of the Bakhtiāri people, in proportion to the materials available for the artist, pursue nothing but the joy of life and the color of happiness in the environment and therefore have no purpose but beauty. The beauty in this point of view is influenced by the nature, and the behavior of nature, not necessarily the physical appearance of it, blows the mind of artist.
The role and design of ethnic handicrafts, especially gabbeh, is a clear example of pure reflections of artists who prefer and emphasize the linguistic and expressive essence of forms, shapes and colors over other historical-psychological analysis of the mind in the context of the artwork.
From a methodological point of view, the author in the present essay has explored the components of aesthetics in an analogical way and has compared them to the extant samples for explaining the essential differences between traditional and ethnic art. Here the linguistic and expressive aspects have been considered, and the focus has been on understanding the generality of ethnic art. The author has actually offered a thematic example and eventually generalized the research components to the whole ethnic art.
The research method is comparative and analytical-descriptive and its sources are collected mainly by field observations and interviews.
The results of this particular experience are devoid of personal considerations, a fact which has always prevailed in some branches of arts, especially traditional art. Minimalism, abstraction based on pure aesthetic considerations, superiority of pure visual analysis in evaluating the composition, a primitive approach to the design and intelligent abstraction of ready elements of everyday life are the components that constitute the foundation of Persian ethnic art. Such features have essentially been manifested in Bakhtiāri gabbehs.
