بازشناسي سفال زرين‌فام سده‌هاي سوم و چهارم هجري از سفالينه‌هاي تقليدي زرين‌فام

Recognition of Lustered Pottery of the 3rd and 4th Centuries AH/AD 9th and 10th Centuries from the Imitated Ones

زرين فام، يكي از تكنيك هاي تزييني ابداعي در دوران اسلامي است. تكنيك تقليدي زرين فام، حاصل تلاش بعضي سفالگران جهت تقليد ويژگي هاي بصري زرين فام هاي اوليه مي باشد. اين دو تكنيك، در شيوۀ توليد با يكديگر متفاوت هستند اما از لحاظ مشخصات ظاهري آثار از جمله رنگ، نقش و در برخي موارد فرم، شباهت هاي بسياري دارند. اين مشابهت ها، موجب گرديده تا در مواردي، سفالينه هاي تقليدي زرين فام به اشتباه به عنوان توليدات اوليۀ زرين فام معرفي گردند. اين پژوهش كه به روش توصيفي-تحليلي به انجام رسيده است، در شناسايي ويژگي هاي هر دو شيوۀ مذكور و رفع اين اشتباهات تلاش مي كند. براي گردآوري اطلاعات اين تحقيق از روش كتابخانه اي استفاده شده است و نتايج آن نشان مي دهد سفالينه هاي تقليدي زرين فام، نتيجۀ تمايل و گرايش هنرمندان نيشابوري به توليد آثاري مشابه با سفال هاي زرين فام دورۀ عباسيان مي باشد كه به دليل عدم دسترسي به دانش توليد زرين فام، به شيوه اي متفاوت انجام پذيرفته است. در ابتداي امر، سفالگران، در تقليد كامل از ويژگي هاي ظاهري نمونه هاي زرين فام اوليه كوشش نمودند اما به مرور، از تشابهات ميان آثار كم شد و تقليد، به فن و رنگ توليدات محدود گرديد.

Luster is an innovative decorative technique applied in the Islamic era. The imitative technique of luster glaze is the result of efforts of some potters to imitate the visual features of the earlier luster. The two techniques differ in their production methods, but have many similarities in terms of physical characteristics of the works, including color, pattern, and in some cases, form. Such similarities have led to misrepresentation of luster imitated pottery in some cases with the eralier products of this kind. This descriptive-analytical study tries to identify the characteristics of both methods and to correct misconceptions. To collect the information for the research, library method has been applied and the results show that luster imitated pottery was the result of the desire and tendency of Nishapur artists towards producing works similar to lustered pottery of the Abbasid period, however done in different ways due to the lack of access to luster production knowledge. At the beginning, potters tried to fully imitate the appearance of the original luster samples, but similarities between the works diminished over time and the imitation became limited to technique and color of the products.