بررسي تطبيقي طرح، نقش و رنگ در قالي كلاردشت با قالي كُردي سِنِه

A Comparative Study of Design, Pattern and Color in Kelardasht Carpet with Senneh Carpet

كتاب حدود العالم در قرن سوم ه.ق، اولين منبعي است كه به بافت فرش در طبرستان اشاره مي كند. سندي تصويري از قالي طبري در دست نيست، اما قديمي ترين فرشي كه در محدودۀ طبرستان بافته مي شود، قالي كلاردشت است. چهار نظريه براي شكل گيريُ قالي كلاردشت وجود دارد. برخي آن را همان قالي طبري حدود العالم دانسته اند. برخي ديگر، زمينۀ شكل گيري اين قالي را مهاجرت اقوام كرد به منطقه و در قرن سيزدهم ه.ق دانسته و آن را فارغ از قالي طبري مي دانند. نظريۀ ميانه اي نيز وجود دارد كه معتقد است قالي طبري، تحت تأثير قالي كردي قرار گرفته و آنچه امروزه از قالي كلاردشت مشاهده مي شود، قالي كردي است كه اصالت هايي از قالي طبري سده هاي ابتدايي اسلامي را با خود به همراه دارد. آخرين نظريه در اين خصوص، خاستگاه فرش كلاردشت را در امتزاج فرهنگ هاي متفاوت بافت مناطق غربي ايران معرفي مي كند كه به همراه مهاجرين به كلاردشت آورده شده است. بنابراين، اين تحقيق براي بررسي نظريات ذكر شده به اين پرسش پرداخته است كه تطابق طرح، نقش و رنگ در قالي كلاردشت با قالي كردي ِسنه چه ميزان است؟ تا از اين طريق بتواند خاستگاه احتمالي قالي كلاردشت را شناسايي نمايد. جهت حصول به پاسخ اين پرسش، از روشي تطبيقي با رويكردي توصيفي– تحليلي مبتني بر جمع آوري نمونه هاي ميداني در حوزۀ كلاردشت و مقايسۀ آن با نمونه هاي اصيل قالي سنه در منابع كتابخانه اي استفاده شد. اين مطالعه نشان مي دهد كه ساختار كلي طرح و نقشۀ فرش هاي كلاردشت با فرش سنه مشابهت دارند. ضمن اين كه برخي از نقش مايه هاي فرش كلاردشت و سنه نيز با يكديگر مشابه و يكسان هستند. هم چنين اين دو قالي از نظر تعداد حاشيه، ساختار قرينگي نقشه، چيدمان نقش مايه ها و تعداد رنگ هاي به كار رفته در متن و حاشيه، شباهت هاي قابل توجهي با يكديگر دارند.

Hodud al-Ālam (Boundaries of the World), a geography book from the 3rd century AH/ AD 9th century is the first source that refers to the act of weaving carpets in Tabarestan, northern Iran. This book regards the Tabari carpet as a product of that region to the court of the Abbasid caliphs; however the oldest carpet of Tabarestan known is the Kelardasht carpet. There are four theories about the formation of Kelardasht carpet. Some consider it as the Tabari carpet mentioned in Hodud al-Ālam. Others consider the formation of this carpet as a result of migration of Kurdish tribes to the region in the 13th century AH/ AD 19th century, hence being independent of the Tabari carpet. There is still another theory suggesting that Tabari carpets have been influenced by Kurdish ones and what observed today is the Kurdish carpet with an origin of Tabari carpets of the early Islamic centuries. The last theory in this regard introduces the origin of Kelardasht carpet as a blend of different cultures of the western regions of Iran brought to Kelardasht through the immigrants. Accordingly, this research is conducted to examine the mentioned theories and to question how much the designs, motifs and colors in Kelardasht carpet match with the Senneh Kurdish carpet? Adopting a comparative and analytical-descriptive methodology, the present article seeks to answer the abovementioned question on the basis of field study in Kelardasht carpet, and to make a comparison of which with the original samples of the Senneh carpet on the basis of library sources. The purpose of this study is to compare the design and structure of Kelardasht carpet with Senneh carpet. The study shows that the general structure and design of Kelardasht carpets are similar to those of the Senneh carpets. Incidentally, some of the designs of Kelardasht and Senneh carpets are similar to each other as well. These two carpets have significant similarities in terms of number of margins, symmetrical structure, arrangement of motifs and number of colors used on the main surface and margins.