كليدواژه :
ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻫﺮ ﻧﻘﺎش , ﺷﺎﻋﺮان ﮐﺎﺷﺎن , دورۀ ﺻﻔﻮي , ﺑﻘﻌﮥ ﺣﯿﺒﺐ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ , ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺻﻔﻮي
چكيده فارسي :
يكي از هنرمندان ناشناختۀ كاشان در عصر صفوي، محمد طاهر نقاش كاشاني است كه آثار چندي از خود به يادگار گذاشته است. تذكره‌نويسان او را شاعري خوانده‌اند كه پيشۀ اصلي‌اش نقشبندي منسوجات بوده است. اگرچه پاره‌اي از اشعار او در برخي منابع ذكر شده و برخي ديگر در جُنگ‌ها يافت مي‌شوند، تاكنون گردآوري و تصحيح نشده‌اند. در متون تاريخي و پژوهش‌هاي امروزي، پنج تخلص براي او ذكر شده كه در اين مقاله فقط صحت يكي از آن‌ها تأييد مي‌شود. از آنجا كه او نقاش بوده، برخي محققان نقاشي‌هايي را به او منسوب كرده‌اند كه در صحت ادعاهايشان جاي ترديد است. علاوه بر اين، كتيبه‌اي كه به خط ثلث بر روي كاشي با امضاي او به جا مانده، نشان مي‌دهد كه او در خوش‌نويسي نيز دستي داشته است. از آنجا كه تاكنون هيچ تحقيقي در مورد اين هنرمند انجام نشده است، در متون مختلف از او به‌عنوان شاعر، نقشبند ديبا و زربفت، كاشي‌ساز، خوش‌نويس، مذهّب، مخترع كاغذ ابري و نقاش سياه‌قلم ياد كرده‌اند. اين در حالي است كه بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه او فقط برخي از اين مهارت‌ها را داشته است. بنابراين مهم‌ترين سؤال مطرح در اين مقاله،شناسايي آثار محمد طاهر نقاش بر اساس كارهاي رقم‌دار او و نيز بررسي و تحليل ويژگيهاي آن‌هاست. در اين مقاله كه بر اساس روشي تفسيري تاريخي انجام شده،پنج غزل كتابت‌شده توسط خود هنرمند، فهرستي از غزليات و دوبيتي‌هاي او، و نيز چند طراحي سياه‌قلم از او براي اولين بار منتشر مي‌شود. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه او يك نقشبند پارچه بوده كه ذوق سرشار او در شعر سبب شد تا دكانش محل تجمع شعراي معروف آن زمان باشد. از آثار و مهارت‌هايي كه ديگران به او نسبت داده‌اند، بايد گفت كه او نه كاشي‌ساز بوده و نه مذهّب و كاغذساز؛ و نيز هيچ ردپايي از او در نقاشي‌هاي ديواري بقعۀ سلطان عطابخش يافت نشد.
چكيده لاتين :
One of the unknown artists of Kashan during the Safavid era was Mohammad Tahir Naqqash Kashani. Historical sources have called him a poet who trained some students, and his main profession has been naqshbandī (i.e. painter of textile motifs). Although some of his verses have been narrated in several texts, they have not been collected and edited. In primary sources and modern studies, five takhallus (i.e. pen name) have been mentioned for him, but in the present paper the authenticity of one of them is only confirmed. Since he was a painter, some scholars have attributed to him some mural paintings, but the accuracy of this claim has not been confirmed. Moreover, an inscription in thulth script on cuerda secatiles with his signature shows that he has also been involved in calligraphy. Since no research has been done on this artist so far, various texts have attributed different professions to him: poet, nagshband, calligrapher, painter, potter, illuminator, and paper maker. However, some evidence shows that he has only had the first four professions. Therefore, the most important question in this article is to identify Tahir’s works based on his signed works and, also, to study and analyze their characteristics. In this article, five ghazals written by the artist himself, a list of his poems as well as some of his art works are published for the first time.
