واكاوي تغييرات معنايي منظر شهري بر مبناي رويكرد نشانه‌شناسي (نمونه موردي: منظر كلان‌شهر كرج)

An investigation to the meaning changes of urbanscape through semiotics approach (Case Study: Major Urbanscape of Karaj)

شهر به مثابه يك متن، شبكه پيچيده‌اي از رمزگان‌هاي فرهنگي است كه امكان خوانش را براي شهروندان فراهم مي­آورد. با چنين توصيفي، اين متن، قابليت بررسي در قالب رويكرد نشانه شناختي را داراست. بررسي‌ها نشان مي‌دهد روندهايي كه بعد از دوره مدرنيسم بر شهرها حاكم بوده، لايه‌هاي متني آن را دچار تغيير و به دليل تكيه بر عملكرد و نه ابعاد فرهنگي، اجتماعي، سياسي و محيطي، از متن شهر بافت‌زدايي نموده است. ماحصل چنين رويكردي كه تحت­ تأثير روندهاي مختلفي بوده است، تغيير در نوع نشانه (به عنوان ابزار تحليل شهر به مثابه­ي متن) مي‌باشد. به عبارتي نشانه‌ها در متن شهر مدرن و سرمايه‌داري نه نشانه فرهنگي و قابل رمزگشايي توسط ناظر، بلكه به نشانه‌هاي كاركردي و بعضاً نشانه‌هاي نمادين تبديل شده‌اند، موضوعي كه بودريار از آن با عنوان «اقتصاد سياسي نشانه» نام مي‌برد. بدين ترتيب نشانه‌ها به پايين‌ترين سطح كاركردي خود تنزل يافته و در اين صورت پايين‌ترين سطح معنا از محيط ادراك و تعليق و تكثر معنا فراهم مي­شود. در اين ميان منظر شهر به­عنوان اولين سطح تماس انسان و شهر، عرصه ­اي است كه اين تغييرات را مي‌توان در آن به خوبي مشاهده و تحليل نمود؛ بنابراين هدف اين مقاله بررسي عوامل مؤثر بر روند بافت‌زدايي از منظر شهري و تبديل نشانه­ ها در اين متن به نشانه­ هاي كاركردي است. بدين ترتيب اين مقاله پس از بررسي مفاهيم مرتبط با فضاي اجتماعي، معنا و رويكرد نشانه‌شناسي و تدوين چارچوب مفهومي پژوهش، به بررسي منظر شهر در مقياس كلان، به عنوان نمونه موردي مي‌پردازد. بدين منظور نمونه ­هايي از ساخت‌وسازهاي انجام شده در شهر كرج كه از منظر كلان آن بافت‌زدايي كرده ­اند، بررسي و از منظر رويكرد نشانه شناختي و اقتصاد سياسي نشانه نقد و تحليل مي‌شوند. نتايج نشان مي­دهد تكيه ‌بر ابعاد كاركردي و نمادين و وجوه اقتصادي يا سياسي، زمينه ­ي ظهور عناصر كالبدي را در منظر شهر فراهم آورده است كه بدون هيچ هم‌آوايي با ساير لايه‌هاي متني در منظر شهر، خوانش آن را با معضلاتي روبه‌رو كرده است.

City as a text is a complex network of cultural codes which provide reading of city for people. By this explanation, this text can investigate and analyze through semiotics approach. Exploring shows that the trends which happened after capitalism and modernism, have had influence on this text and decontextualized from its textual layers, so changing in role of signs happened (sign is an analytical media for analyzing the text). In other words, signs in modern and capitalized city, is not a cultural sign and readable ones for observers. There are only functional signs or maybe symbolic ones. Baudrillard named this changing as economic-political theory of signs. So signs decade to their lowest functions and therefore the lowest level of meaning perceived, which lead to suspending and plurality of meaning for observers. Urbanscape is the first scene which human perceived and observed when faced with the city. Therefore, urbanscape chose for analysis in this article. Defining the influential factors, which decontextualize from urbanscape, is the main goal of this research. For achieving the goal, first investigating the concepts and defining the theoretical framework done, then major urbanscape of Karaj explored as the case study. For this goal, new constructions, which decontextualize from the text (urbanscape), are considered. This analysis based on semiotic approach and economic-political theory of sign. Results shows that emphasis on functional and symbolic dimension of signs and economic and political trends lead to constructions with no compatibility to textual layers of urbanscape which make problems in readability and perception of it.