كاركرد بلاغي ضدخلسه هاي عروضي ناصرخسرو (نقضي بر نظرية روان‌شناختي هيپنوتيزم وزن ريچاردز)

Rhetorical function of Naser Khosrow's Prosthetic Anti-ecstasy (Violation of the psychological theory of Richards meter hypnosis)

بلاغت، رسايي وگيرايي كلام براي تأثير بر مخاطب و اقناع اوست. سهمي از اين رسايي و فرايند تأثير ذهني و رواني از آنِ وزن شعر است. چنانكه همواره يكي از دغدغه‌هاي برخي بلاغيون قديم و جديد در غرب و ايران توضيح اموري همچون لزوم تناسب اوزان با محتواي آثار ادبي بوده است. براي نخستين بار اما ريچاردز،‌ از منظر روانشناسي، با تمركز در مسألة فرايند تأثير وزن شعر، به وجود قرابتهايي ميان حالت تسليم و اقناع مخاطب يك شعر موزون با حالت تسليم يك انسان هيپنوز‌شده، پي برده و به تحليل و تبيين اين فرايند با اتخاذ ديدگاهي بينارشته‌اي پرداخته است. نقطة مقابل اين نظريه را در تعمّدِ ناصرخسرو براي كاربرد اوزان سنيگن مي‌توان ديد. مقالة حاضر با نگاهي تحليلي‌ـ‌ تطبيقي و البته انتقادي به نظرية «هيپنوتيزمِ وزن» ريچاردز، با تمركز بيشتر در تحليل برخي اوزان شعري ناصرخسرو، در پي تبيين موارد نقض اين نظريه بر اساس كاربرد بحور نامطبوع يا اوزان ثقيل خواهد بود.

Rhetoric is the reach and appeal of Speech to influence and persuade the audience. Part of this reach and process of mental and psychological impact is the meter of the poem. As always, one of the concerns of some old and new rhetoricians in the West and Iran has been to explain things such as the need to match the meters with the content of literary works. For the first time, however, Richards from a psychological point of view, focusing on the process of influencing the meter of a poem, realizes the similarities between the submission state and the audience's persuasion of a poem in tune with the surrender state of a hypnotized human being. Has taken an interdisciplinary perspective. The opposite point of this theory can be seen in Nasser Khosrow's intentional use of Heavy meters. The present article, with a comparative-analytical and, of course, critical look at Richards' theory of "weight hypnosis", with more focus on the analysis of some of Naser Khosrow's poetic meters, will try to explain the violations of this theory based on the use of unpleasant or heavy meters.