نقش جنس سازندهاي زمين‌ شناسي بر كيفيت آب‌هاي سطحي و زيرزميني حوضۀ آبريز سد شيرين‌ دره

The role of geological formations lithology on surface and groundwater quality of Shirin Darreh dam watershed

ارزيابي كيفيت منابع آب آشاميدني و تعيين عوامل طبيعي و انسان‌زاد مؤ‌ثر بر تركيب شيميايي آنها نقش بسيار مهمي در پايداري اكوسيستم‌هاي وابسته به اين منابع ايفا مي‌كند. در اين مطالعه با هدف ارزيابي كيفيت آب رودخانه‌ها و چشمه‌هاي حوضۀ آبريز سد شيرين‌دره و مخزن اين سد و بررسي تأثير جنس سازندها بر كيفيت آنها، داده‌هاي كيفي اين منابع، شامل غلظت يون‌هاي كلسيم، منيزيم، سديم، پتاسيم، كربنات، بي‌كربنات، كلرايد، سولفات، هدايت الكتريكي، مجموع مواد جامد محلول، سختي كل و pH، در سال‌ آبي 1397-1398 براي 33 نمونه آب سطحي، 6 نمونه آب چشمه و يك نمونه آب مخزن سد شيرين‌دره مورد بررسي قرار گرفت. سه شاخص كيفي شامل WQIB، WQIMT و WQIDD براي اين نمونه‌هاي آب محاسبه شدند. براي بررسي تأثير جنس سازندها بر كيفيت آب، 10 نمونه رسوب رودخانه‌اي از سطح حوضۀ آبريز مورد مطالعه جمع‌آوري شده و نوع كاني‌هاي موجود در آنها مشخص شد. نتايج نشان داد عامل هوازدگي سنگ نسبت به دو عامل تبخير و بارش نقش بسيار مهم‌تري در تعيين تركيب شيميايي منابع آب مورد مطالعه دارد. واحدهاي ژيپسي، شيلي و آهكي به عنوان مهم‌ترين منبع ورود اين يون‌ها به داخل آب شناسايي شدند. نتايج تأثير جنس سازندها را بر تركيب شيميايي منابع آب تأييد كرد. براساس مقادير شاخص‌هاي كيفي، آب مخزن سد كيفيت بالاتري براي آشاميدن دارد كه دليل آن ‌را مي‌توان پيوستن چشمه‌هايي در نزديكي مخزن سد، به آب‌هاي ورودي به مخزن در نظر گرفت. كيفيت بهتر آب اين چشمه‌ها را مي‌توان به منشأ كارستي آنها در سازند تيرگان نسبت داد.

Assessment of drinking water resources quality and determination of natural and anthropogenic effective factors on their chemical composition has an important role in sustainability of ecosystems depending on these resources. In this study, aimed at assessing water quality of rivers and springs in Shirin Darreh dam watershed and the reservoir and investigating the effect of formations lithology on their quality, water quality data in 2018-2019 water year for 33 samples of the rivers, 6 samples of springs and one sample collected from the reservoir were used. Three water quality indices including WQIB, WQIMT, and WQIDD were calculated for these samples. 10 sediment samples were collected from the study area and their mineral content were determined to study the lithology effect on water quality. The results of Gibbs diagram showed that rock weathering was more important than evaporation and precipitation in determining the chemical composition of the study water resources. Also, the major type and face in the collected water samples, and gypsum, shale and marl were detected as the most important source of these ions. The results reflect the effect of the lithology on the chemical composition of the study water resources. Gypsum and the various clay minerals that were in accordance with the hydrogeochemical studies.The stored water in the reservoir had higher quality for drinking that can be contributed to the springs joining in adjacent to the reservoir. The higher quality of these springs can be due to their origin in the Tirgan karstic Formation.