راه‌ حلّي به دشواره‌ي تسلسل در ابژه در رد وجود ذهني

A Resolution to the Objection of the Infinite Regress in Object Refuting the Mental Existence

برخي از اشكال‌هايي كه انديشمندان غربي به وجود ذهني وارد كرده‌اند نزد فيلسوفان مسلمان هنوز ناشناخته ‌است. مثلاً يك نقد هوسرل اشكال تسلسل در ابژه و مطابَق خارجي است: ابژه‌ ← ← «ايده‌ي ابژه» ← ← «ابژه‌ي «ايده‌ي ابژه»» ← ← «ايده‌ي «ابژه‌ي «ايده‌ي ابژه»»» ← ← «ابژه‌ي «ايده‌ي «ابژه‌ي «ايده‌ي ابژه»»»» ← ⁞ ما مي‌كوشيم به‌روش عقلي و برپايه‌ي برخي از مبادي فلسفه‌ي اسلامي راه‌حلّي براي اين اشكال - كه وجود ذهني را رد مي‌كند - بيابيم. انديشمندان مسلمان گرچه درست با همين تسلسل روبه‌رو نبوده‌اند، با مواردي مانند آن بسيار درگيربوده‌اند و گفته‌اند: چنين تسلسل‌هايي در ذهن اعتباركننده‌ي ما پديد مي‌آيد و بنابراين با انقطاع اعتبار ذهني منقطع مي‌شود و از بين مي‌رود. بدين‌سان، در اين‌جا نيز بر پايه‌ي آن مباني خلاصه‌ي پاسخ اين است كه: به‌جز ابژه و مطابَق نخست، بقيه هنگامي پديد مي‌آيد كه با اعتبار ذهن ما آن‌ امور زنجيروار در ذهن ما پديد آيد. پس هرگاه ما اعتبار خود را متوقف‌سازيم، آن‌ها نيز متوقف‌مي‌شوند و تسلسلي پديد نمي‌آيد. در پايان به‌مناسبت به تسلسل مطابَق در رد نفس‌الامر بودن عقل فعّال نزد برخي از انديشمندان مسلمان نيز اشاره‌اي مي‌كنيم. نشان‌مي‌دهيم اين تسلسل مطابَق نيز نقدي ناكارآمد است.

Some objections to the mental existence that are proposed by the western thinkers are still unknown to Muslim philosophers. For example, Husserl says that if we accept the mental existence, then there will be an infinite regress in object: object → → “idea of object” → → “object of “idea of object”” → → “idea of “object of “idea of object””” → → “object of “idea of “object of “idea of object”””” → ⁞ We will try to find a resolution to the objection – that refutes the mental existence – using a rational method and based on some of the principles of Muslim Philosophy. Although Muslim philosophers have not been engaged in the very infinite regress objection, they have been done in similar ones and said that: such infinite regresses are found due to the consideration of our minds and therefore they would cease to exist following the cessation of the consideration of mind. Thus, based on the very principles, here too, the outline of the resolution is as follows: except for the first object, the rest are found when the infinite regress is found in our minds through the consideration of our minds. So, whenever we stop our consideration, they would stop as well, and therefore there will be no infinite regress. Finally, we will have a glance at the infinite regress in object objection of some Muslim philosophers that refutes the active intellect to be the truth-maker. We will show that this infinite regress in object objection too is an unsatisfactory criticism.