تمهيدي بر نظريه انكشاف در معرفت نفس با تأكيد بر فراروي از قرائت رايج از فلسفه ملاصدرا در ديدگاه علامه حسن زادۀ آملي

Extending the Theory of “Discoverance” in Self-Knowledge; Surpassing the Current Interpretation of Sadraic Philosophy in the View of Allamah Hassanzadeh Amoli

نگارندگان اين جُستار، با تأكيد بر اينكه قرائت رايج از حكمت متعاليه، روايت سفر نفس از خلق به حقّ است روايت نهائي را روايتي مطابق با سفر از حق به خلق معرفي مي كنند. براي تدارك اين روايت، به روش توصيفي - استنباطي، نشان داده مي شود كه روايت دوّم كه در آثار خود ملاصدرا به صورت ضمني وجود دارد، در انديشه علامه حسن زاده در «معرفت نفس» با صراحت بيشتري دنبال مي شود، به نحوي كه مي توان معرفت نفس علامه حسن زاده را تداوم و تكميل قرائت متأخّر ملاصدرا از حكمت متعاليه دانست. تحليل ها و استنباط ها از معرفت نفس علامه حسن زاده، نگارندگان را به پنج اصل فلسفي هدايت كرده كه عبارتند از وحدت شخصي وجود، روحانيۀ السّوس بودن نفس، حركت حبّي، انتشاي ادراكات، اتّحاد اندكاكي؛ كه به ترتيب جانشين اصول پيشين مي شوند. مجموعه اين اصول و روايت مبتني بر آنها، ما را به تصويري از نفس انساني مي رساند كه با تصوير اشتدادي كاملاً متفاوت است. «نظريه انكشاف» عهده دار تبيين اين تصوير است. اين مقاله در مقام تبيين مباني فلسفي نظريه انكشاف ارائه مي شود و پيگيري مدّعا و محتواي اصلي اين نظريه، به عنوان نظريه اي در انسان شناسي فلسفي، و مؤلّفه هاي وجودي نفس در آن را به پژوهش هاي بعدي موكول مي‌كند.

The present authors hold that the current interpretation of transcendental wisdom denotes the journey of the soul from the creation toward the truth while in the later interpretation the reverse is the case for the souls’ journey from the truth toward the creation. To this aim, a descriptive-inferential method is used which shows the later interpretation beyond doubt, the one which is implied in Mulla Sadra but it is presented more explicitly in the thoughts of Hassanzadeh Amoli on self-knowledge. Thus, it can be postulated that Amoli’s thought is the continuation and implementation of the later interpretation of Sadraic thought about transcendental wisdom. Analyses and inferences from self-knowledge in Amoli’s view has resulted in five philosophical principles which are personal unity of being, spiritual subsistence of the soul, and motion of love and creation of perception and unity by inclusion. These principles provide an image of human soul which is different from that of the intensified soul and is depicted by the theory of Discoverance. The current research is a philosophical explanation of the underpinnings of the theory.