بررسي لعاب و ساختار پوششي تعدادي از سفالينه‌هاي ارگ تاريخي بم با استفاده از روش طيف سنجي ميكرو رامان و فروشكست القايي ليزري (LIBS)

Investigation of Glaze and Coating Structure of Historic Arg-e Bam Pottery Using Micro Raman Spectroscopy and Laser-Induced Breakdown Spectroscopy (LIBS)

در كنار مطالعۀ كتب و متون تاريخي، بررسي آثار هنري طبيعي و مصنوعي به‌جا مانده از ادوار گذشته نيز مي‌تواند ديد جامع و مناسبي از سبك و سياق زندگي انسان‌ها فراهم آورد. درميان اين آثار هنري، سفالينه‌هاي تاريخي به‌دليل ماهيت و هم‌چنين ساختار تركيبي، مي‌توانند در طي ساليان متمادي اصالت خود را حفظ كنند و خود را به‌عنوان گزينه‌اي مناسب براي اهداف مطالعات معرفي نمايند. باوجود استفاده وسيع از دو روش طيف‌سنجي رامان و فروشكست القايي ليزري (LIBS) در علوم باستان‌شناسي دنيا، اين روش‌هاي مطالعاتي هنوز در داخل كشور ناشناخته باقي‌مانده‌اند و نتوانسته متناسب با جايگاه جهاني خود، در مطالعۀ آثار هنري به كار گرفته‌ شوند. مطالعۀ دقيق سفالينه‌هاي ارگ تاريخي بم، به‌صورت علمي و عملي و با بهره‌گيري از اين دو روش براي نخستين‌بار در داخل كشور انجام مي‌گيرد تا بتواند گوشه‌اي از زواياي تاريخي و هنري اين آثار را آشكار كند. در اين پژوهش، پس از مروري جامع برروي ماهيت لعاب‌هاي به كار گرفته شده در صنعت سفال و بررسي قدمت تاريخي آن‌ها، به معرفي اين روش‌هاي مطالعاتي پرداخته مي‌شود. سپس نتايج به‌دست آمده از مطالعۀ طيف سنجي رامان و فروشكست القايي ليزري (LIBS) به‌جهت غير مخرب بودن آزمايش‌هاي مذكور، برروي هفت نمونه از سفالينه‌هاي ارگ تاريخي بم تشريح شده تا منشأ اكسيد كبالت براي لعاب‌هاي آبي رنگ، كروم و مس براي لعاب‌هاي سبز و فيروزه‌اي و هم‌چنين قلع براي لعاب‌هاي سفيد رنگ نشان‌ داده شود.

In addition to reading historical books and texts, an examination of the natural and artificial artifacts left over from the past can also provide a comprehensive and appropriate view of human life style. Pottery is a work of art, due to their nature as well as their compositional structure, has been able to retain its originality for many years and present itself as a viable option for study purposes. Despite the widespread use of both Micro-Raman Spectroscopy, and Laser-Induced Breakdown Spectroscopy (LIBS) techniques in the world of archeology, these study methods are still unknown within the country and have not been applied to the study of artwork in accordance with their global status. Careful study of historic Arg-e Bam pottery is done for the first time in the country in a scientific and practical way, in order to reveal some of the historical and artistic aspects of these works. Studies also show that in the Middle Ages and during the Seljuk, Khwarezmshahi, Ilkhanid and Timurid rule to beautify and extend the life of pottery from seven types of matte turquoise blue glaze, matte milky glaze, clear turquoise blue glaze, milky gray glaze, monochrome glaze, embossed glaze and also golden glaze were used. The current paper applies both above mentioned study methods, following a comprehensive review of the nature of glazes used in the pottery industry and their historical antiquity. The results of the study are then described on seven samples of historic Arg-e Bam pottery to illustrate the source of cobalt oxide for blue, chromium and copper glazes for green and turquoise glazes as well as tin for white glazes.