مطالعه تزيينات نماي بيروني بناهاي قاجاري شهرستان كاشان

Study of Exterior Facade Decorations Qajar Buildings of Kashan City

هويت فرهنگي و ملي ايران از قديم‌ بر وجوه زندگي‌ايشان نمايان بوده به‌عبارت ديگر ورودي‌ها، ازجمله بخش‌هاي مهم ساختمان‌ها هستند كه در قالبِ درب و سَردر ساخته مي‌شوند. سَردر از عناصر معماري است كه قابليت بيان اعتقادات سازندۀ بنا را دارد. دورۀ قاجار دورۀ نوآوري و تحولات جديد در هنر و معماري ايران بود؛ ازجملۀ اين تحولات، رابطۀ زياد با غرب است كه به‌دنبال آن تأثيرات مستقيمي بر هنر و معماري و به‌ويژه تزئينات بناها ديده مي‌شود. مسأله‌اي كه اين پژوهش بدان مي‌پردازد، بررسي تزئينات و گونه‌شناسي درب‌ و سَردرهاي بناهاي تاريخي كاشان در دورۀ قاجار است. مطالعۀ موردي پژوهش، بناهاي قاجاري شهرستان كاشان را دربر دارد. با توجه به مسألۀ پيش‌گفته، هدف پژوهش حاضر مطالعۀ تزئينات وابسته به ‌معماري در بناهاي اين دوره، خانه‌هاي سنتي شهرستان كاشان است؛ با توجه به اين رويكرد، اطلاعات پژوهش حاضر، براساس پيمايش و برمبناي اطلاعات ميداني (عكس‌برداري) و البته مطالعات كتابخانه‌اي جمع‌آوري شده است. مهم‌ترين پرسش پژوهش تزئينات نما، سردر و درب بناهاي بافت تاريخي كاشان چه فرمي و شامل چه گونه‌هايي هستند؟ نتايج پژوهش نشان‌داد ازمجموع مطالعه و تحليل نماي فضاي ورودي 23 بناي بافتِ تاريخي، سه نوع طرح تزئيني گياهي، هندسي و حيواني در تزئينات بنا شايع است و به‌لحاظ گونه‌شناسي، بنا‌ها عمدتاً خانه‌هاي تاريخي هستند كه ازمنظر معماري در دو گونۀ سنتي و تلفيقي قرار دارند و با توجه به تحولات سياسي و اجتماعي رخ دادۀ دورۀ قاجار در ايران، مي‌توان ساخت و طراحي درب و سردرهاي بافت تاريخي اين شهر را در گونۀ تاريخي ساده و منقوش تفكيك نمود كه به‌نظر نقشِ عامل اقتصادي و اجتماعي در آن اهميتِ اساسي دارد.

Cultural and natural identity of Iranian has long been evident in the way they live, in other words, entrances are among the most important parts of the buildings that are built in the form of door and façade. Façade is an architectural element showing the beliefs of the person who constructed the building. The Qajar era was a period of innovation and new developments in Iran’s art and architecture and among these developments, we can mention the increased relationship with the West and it had directly affected the art and architecture, especially the decoration of buildings. This period was a manifestation of thoughts and ideas of people who are living in this country. This research considers the decorations and typology of doors and façade of Kashan historic monuments in the era of Qajar. The case study is the Qajar buildings of Kashan. Regarding the aforementioned issue, this research aimed to study the decorations related to the architecture of traditional houses of Kashan city; research information was obtained by the author’s survey and based on the field information (photography) and library studies. The most important research question is that what is the form and type of decoration, façade, and doors of the historic texture of Kashan? Results of the research revealed that among the studies and analysis of the entrance space of 23 historic buildings, three types of decorations such as plant, geometric and animal design are common in buildings decoration. In terms of the typology, buildings are mainly historic houses and architecturally they are two types of traditional and integrated buildings. Considering the political and social developments that happened in Iran in the Qajar era, it is possible to distinguish the construction and design of doors and façade of the historic texture of the city in simple and engraved historic types in which economic and social factors seem to play a significant role.