جستاري در رويكرد علامه طباطبايي به نقش «زبان» در قرآن كريم با محوريت نمودهاي گفتاري

Study of the approach adopted by Allameh Tabataba’i to the role of language in the Holy Qur’an with a focus on verbal instances

در علم زبان­شناسي، رويكردهاي مختلفي به «زبان» وجود دارد و براي زبان در اين رويكردها، نقش ­هاي گوناگون تعريف مي­ شود. صورت‌گرايان معتقدند قوه نطق، موهبت ذاتي بشر است كه انسان با آن متولد مي­ شود و پديده­اي ذهني و ابزاري است كه عملكرد ذهن بشر را منعكس مي­ كند؛ اما كاركردگرايان، زبان را پديده­ اي اجتماعي و وسيله ارتباطي مي ­دانند و معتقدند كه صورت ­هاي زباني، خلق و فراگرفته مي‌شوند تا در خدمت نقش ارتباطي زبان باشند. اين پژوهش كوشيده است رويكرد تفسيري علامه طباطبايي به ماهيت «زبان» را با روش تحليلي و با محوريت آيات مشتمل بر پركاربردترين نمودهاي گفتاري زبان مانند قول، كلمه، لسان، نطق و بيان مورد بررسي قرار دهد. به اجمال مي­ توان اذعان داشت كه وي به هر دو نقش«زبان» يعني وسيله ارتباطي و نيز ابزار بيان انديشه بودن، معتقد است؛ اما ماهيت آن را امري فطري دانسته و تعليم آن به بشر را يك الهام الهي و تنها مخصوص انسان تلقي مي­ نمايد. يكي از دستاوردهاي پژوهش حاضر، تأييد اين نظريه زبانشناسي است كه «زبان» قوه فطري و استعداد ذاتي است كه با انسان متولد مي‌شود و اين توانش با قرار گرفتن انسان در ظرف اجتماع، به كنش هاي گوناگوني مانند گفتار منجر مي گردد.

In linguistics, there are various approaches to the nature and use of language each defining a certain role for it. Formalists believe that the speaking ability is an innate gift with which human beings are born. To those scholars, language is a cognitive phenomenon or a tool that reflects mental processes. Pragmatists, however, consider language as a social phenomenon and a means of communication. They believe that linguistic forms are created and acquired to serve communicative purposes. The present research is an attempt to elaborate on Allameh Tabatabai’s interpretive approach to the nature of language. It is conducted through an analytical method with a focus on the Qur’anic verses that contain the most widely used lexical manifestations of language such as qhowl, kalemeh, lesan, notqh and bayan. The study generally shows that he believes in both roles of language, namely a means of communication and a means of self-expression, but he considers it innate by nature. According to him, the language capacity is a divine inspiration given exclusively to man. An important contribution of this study is the confirmation of the hypothesis that language is a natural gift and an innate competence born with a child. By flourishing in the social context, this competence turns into various performances such as speech.