باستان/مردم‌شناسي رويكردي در تقويت باستان‌شناسي دوران اسلامي

Ethnoarchaeology, an Approach to Strengthen the Archaeology of the Islamic Era

باستان‌شناسي دوره اسلامي در كنار مطالعات تاريخ هنر اسلامي، زمينه‌اي براي درك و بازسازي رفتار انسان فراهم كرده است. با اين حال در نتيجه انباشت سنت و فرهنگ پيش از اسلام و دوران اسلامي، انبوهي از مسائل و بافت‌هاي فرهنگي ايجاد شده است كه بر ضرورت بكارگيري ساير گرايش‌هاي باستان‌شناختي تأكيد كرده است و كافي نبودن رويكردهاي موجود را نشان مي‌دهد. توجه به انسان و رفتار انساني كه در اغلب پژوهش‌هاي باستان‌شناختي مشاهده مي‌شود، مرز ميان باستان‌شناسي و ساير روش‌هاي پژوهش فرهنگ دوره اسلامي است. با وجود بكارگيري باستان مردم‌شناسي در اغلب پژوهش‌هاي دوران پيش از اسلام، اين روش، در مطالعات دوران اسلامي كمتر مورد توجه قرار گرفته است. موضوع مورد بحث در مقاله حاضر اين است كه رويكرد باستان مردم‌شناسي، چگونه مي‌تواند فرهنگ مادي و برهم‌كنش جوامع دوران اسلامي را روشن‌تر نشان دهد. در اين پژوهش نشان داده شد كه مسائلي همچون درك سبك زندگي و آداب و رسوم ويژه، در بكارگيري فضاها در معماري اهميت دارد. نگاه نمادشناسانه و رمزآلود به تزئينات وابسته به معماري و نگاه عرفاني به كاشي‌كاري‌هاي دوره اسلامي با مطالعات باستان مردم‌شناسي قابل بازنگري است. تحليل‌هاي مبتني بر تفاوت رنگ و تركيب‌بندي در نگارگري، برداشت‌هاي نادرست اين حوزه است.

Archaeology of the Islamic period along with the study of the history of Islamic art, provides a basis for understanding and studying human behavior. However, as a result of the accumulation of preislamic and Islamic traditions and culture, a multitude of cultural issues and contexts have been created that have emphasized the need for use other archaeological trends and show the inadequacy of existing approaches. Attention to man and human behavior that is observed in most archaeological research is the boundary between archeology and other methods of researching the culture of the Islamic period. Despite the use of ancient anthropological approach in most pre-Islamic studies, this method has received less attention in Islamic studies. The subject of this article is how the above-mentioned approach can shows more clearly the material culture and the interaction of societies of the Islamic era. In this study, it was shown that issues such as understanding lifestyle and special customs are important in using spaces in architecture. The symbolic and cryptic view of the decorations related to architecture and the mystical view of the tiles of the Islamic period can be revised by being brougth under ethnoarchaeological studies. perceptions based upon color differences and painting composition are misperceptions in this area.