كليدواژه :
زيبايي شناسي منفي , صنعت فرهنگ , آدورنو , ماركوزه , آذر شهدخت پرويز و ديگران
چكيده فارسي :
مبحث «زيبايي‌شناسي انتقادي» مكتب فرانكفورت، نگره‌هاي انتقادي هنر را بررسي مي‌كند تا آشكار سازد كه بروز مفهوم آزادي در جامعة سرمايه‌داري با موانع متعددي روبه‌روست؛ موانعي كه در اشكال مختلف اقتصاد، سياست، ايدئولوژي، هنر، فرهنگ و رسانه‌هاي جمعي وجود دارد و طي فرايندي سازمان‌يافته، موجب ظهور جامعه‌اي مصرف‌زده مي‌شود. در اين ميان، «زيبايي‌شناسي منفي» به تحليل مظاهر مصرفي غرب مي‌پردازد تا ابعاد خردستيز يك جامعة «تك‌ساحتي» را به پرسش بكشد. سرانجام، پديده‌اي به نام «صنعت فرهنگ» از دل اين انديشه‌ها سر برمي‌آورد و براي فريفتن افراد از انواع رسانه‌ها و ابزارهاي تبليغاتي و مصرفي استفاده مي‌كند. بدين ترتيب، هوش و حواس مصرف‌كننده در تصرف اين ابزارها قرار گرفته و هرگونه اراده و آگاهي از وي سلب مي‌شود. رمان آذر، شهدخت، پرويز و ديگران از مرجان شيرمحمدي، تصويري از همين جهان مصرفي است كه انسان‌ها را به رقابت در مصرف وامي‌دارد. اين پژوهش با بهره‌گيري از روش توصيفي ـ تحليلي، تبيين مي‌كند كه شيءوارگي و مصرف‌زدگي، شخصيت‌هاي اين اثر را به سوژه‌هايي در جهاني مملو از ابژه‌هاي مصرفي تبديل كرده و نفوذ «صنعت فرهنگ» در جهان سلطه، موجب شده‌است شكافي عميق بين فرهنگ خودي و غيرخودي ايجاد شود. ازاين‌رو، با بهره‌گيري از مفاهيمي همچون مصرف‌زدگي، انباشتگي و وفور، مي‌توان به نقد ابعاد «زيبايي‌شناسي منفي» در هويت كاذب شخصيت‌هاي داستان پرداخت.
چكيده لاتين :
As an important and comprehensive critical method, “critical aesthetics” of the Frankfurt School, deals with art and literature to show that the emergence of liberty in a capitalist society confronts certain obstacles that are manifested, in different ways, in economy, politics, ideology, art, culture and the media, and through an organized process, ultimately lead to the appearance of a consumerist society. According to Adorno’s and Marcuse’s sociological views, “negative aesthetics” analyzes consumerism in the West so as to challenge the anti-rationalistic aspects of a “unidimensional society.” These ideas finally lead to the emergence of a phenomenon known as “culture industry” which uses devices like the media and propaganda to deceive individuals. Therefore, the consumers are dominated by these devices and are deprived of their will and awareness. Marjan Shirmohammadi’s novel, Azar, Shahdokht, Parviz and the Others, presents an image of such a consumerist world which turns individuals into rivals over consumption. Using a descriptive-analytical method, the present study demonstrates that consumerism and commodification turn the characters into subjects in a world replete with consumerist objects and the prevalence of the cultural industry creates a deep rift between native and foreign cultures. As a result, concepts such as consumerism, accumulation and abundance, can be used to criticize the different dimensions of “negative aesthetics” in the false identities of the characters.
