جايگاه رويكرد تجربي به كيفر در نظام حقوق كيفري ايران

Empirical Approach to Punishment in Iranian Criminal Law

تجربه گرايي، به عنوان مكتبي فلسفي، با معرفي روش تجربي، در رشته هاي مختلف علوم اثرگذار بوده است. استفاده از اين روش در حقوق كيفري نيز در حال گسترش است. باتوجه به مباني دينيِ قوانين در ايران، بررسي به ر هگيري از روش تجربي در نظام حقوقي ما ضروري است. برابر اصول قانون اساسي «استفاده از تجارب پيشرفته بشري و تلاش براي پيشبرد آنها » براي نيل به اهداف نظام جمهوري اسلامي، لازم است. مطالعات مبتني بر آمار و تجربه به لحاظ عقلي مورد پذيرش است و بناي خردمندان نيز بر استفاده از اين روش است. افزو نبراين، يافته هاي تجربي مفيد ظني معتبر هستند؛ بنابراين كاربست اين رويكرد مغايرتي با مباني اسلامي ندارد. در عمل نيز با بررسي سير قانونگذاري كيفري در كشورمان در همه انواع كيفر اعم از حدود، قصاص، ديات و تعزيرات، قانونگذار كمابيش به يافته هاي تجربي توجه داشته است. البته استفاده قانونگذار از يافته هاي تجربي، متكي بر مطالعات دقيق و مبتني بر آمار نبوده است. حجم بالاي تغييرات در قوانين كه گاه بدون توجه به تجربيات گذشته بوده است، ضرورت توجه دقيق به رويكرد تجربي در مجازات را دوچندان ميكند.

Empiricism, as a philosophical school, has been influential in various fields of science through suggesting experiential method. The usage of this method in criminal law is also being expanded. Due to the religious foundations of law in Iran, it is necessary to recognize the possibility of using empirical method in Iranian criminal law system. According to some articles of Iranian constitution using advanced human experiences and trying to advance them in order to achieve the goals of the Islamic Republic of Iran is necessary. Among the sources of Islamic law is binā al-oqalā i.e. common sense or manner of the wise people and there is no doubt that wise people rely upon experience. Even though experiential studies don’t result in surety and certainty they bring credible conjecture and Islamic view recognizes credibility of such knowledge. In practice, Iranian legislator has paid attention to the findings of experiential studies less and more in all types of punishments like had(prescribed punishment), qisās(retaliation), diyah(blood money or compensation) and ta’zīr(discretionary punishment). The legislator's benefit from empirical findings in Iranian criminal law, however, has not been based on statistical and precise studies. This shortcoming, in its turn, has resulted in a huge number of changes which have not been based on considering the previous experiences.