فرايند شكل‌گيري ساخت بلاغيِ «عطف وجوه»

The process of forming the rhetorical structure of “moods conjunction”

بين چگونگي ساخت نحوي و بلاغت، ارتباط تنگاتنگي وجود دارد؛ از يك­سو، اغراضِ بلاغي و معاني موردِ نظر با سازوكارهاي نحوي بيان مي­ شود و از سوي ديگر، كيفيت اجزاي نحويِ كلام نيز تابع بيانِ معاني و اغراض بلاغي است. در اين مقاله، يكي از مهمترين ساخت­هاي نحوي در زبان فارسي از منظرِ بلاغت بررسي مي­ شود كه در گذشته از «عطفِ دو جمله به هم» كه فعل هاي آنها از نظرِ وجهي متفاوت هستند، براي القاي اغراض بلاغي چون نمايشِ «قطعيّت در وقوع فعل» استفاده شده است. در اين راستا، با ذكر مثال­ هايي از آثار شاعرانِ گذشته، فرايندِ شكل ­گيري و تكاملِ ساخت نحويِ عطفِ وجوه توضيح داده مي‌شود؛ اين‌كه چه تغيير و تحولاتي در نحوِ زبان فارسي صورت گرفته تا ساخت موردِ نظر به شكل كنوني درآمده است. همچنين، بيان مي­ شود كه تفاوت بلاغيِ هريك از صورت­ هاي پيشينِ عطفِ وجوه نسبت به هم چگونه است و عطف وجوه نسبت به آنها چه امتيازِ بلاغي دارد. حاصل پژوهش نشان مي‌دهد كه سير تكاملي ساخت نحويِ «عطفِ وجوه» از ساختِ شرطي شروع مي­ شود و در ادامه، به ساخت نحوي «بيان نتيجه» و سپس به ساخت نحويِ «عطفِ دو جملۀ امري به هم» ختم مي­ شود و در نهايت، ساخت نحويِ «عطف وجوه» شكل مي­ گيرد. براي تأييد چنين سير تكاملي­ اي، كافي است كه هريك از اين ساخت­ هاي نحوي به يكديگر تبديل و با هم مقايسه شوند.

There is a close relationship between the quality of syntax structure and rhetoric. Rhetorical aims are expressed by syntactic structures, and the quality of syntax elements is influenced by conceptions and rhetorical aims. This paper deals with one of the most important syntactic structures in the Persian language. It regards the conjunction of sentences whose verbs are different. In the past, this structure was used in order to serve rhetorical aims, such as showing certainty in doing of verbs. It is, hereby, explained how this syntactic structure has been formed and what changes have occurred in the syntax of Persian language to cause this structure. References are also made to the differences among the studied forms.