گستره موضوعي و روش مفسران فريقين در تفسير آيات مهدويت (قرن هاي چهارم و پنجم)

Thematic scope and method of Fariqin (Shia and Sunni) commentators in interpreting Mahdaviat verses (fourth and fifth centuries)

پژوهش حاضر به منظور بررسي و تحليل رويكرد مفسران فريقين قرون چهارم و پنجم هجري قمري به موضوع مهدويت انجام گرفته است. در اين پژوهش گستره موضوعات و روش مفسر در طرح موضوعات مهدوي در ميان مفسران قرون چهارم و پنجم بررسي شده است. قرن چهارم به دليل آزادي نسبي كه براي دانشمندان و مخصوصا شيعيان ايجاد شده بود و همچنين افزايش ميل به كسب علم در ميان امت اسلام، قرن شكوفايي علم و دانش در جهان اسلام بوده و كتب تفسيري افزايش چشمگيري يافتند. براساس يافته هاي پژوهش تفاسير فريقين در اين قرن به طور گسترده مباحث مهدوي مثل اشراط الساعه و نزول حضرت عيسي؟ع؟ شروع شده و در ادامه به اثبات وجود حضرت مهدي؟عج؟ و نشانه هاي ظهور، همچنين وقايع پس از ظهور و ويژگي هاي خاص حضرت مهدي؟عج؟ به علاوه موضوع رجعت از ديگر مباحثي هستند كه در تفاسير اين دوره مورد توجه مفسران قرار گرفته است. اما قرن پنجم به خاطر جنگ هاي صليبي و... تفاسير شيعه افول شديد پيدا كرده و به تبع گستره موضوعات كمتري ديده مي شود. مفسران در ابتدا تنها با روش روايي به تفسير آيات مي پرداختند اما رفته رفته روش هاي لغوي و ادبي، عقلي، عرفاني و اجتهادي نيز به روش هاي تفسيري اضافه شدند و برخي مفسران نيز سعي كردند تا تمام روش هاي تفسيري را به كار گيرند. مباحث مهدوي را غالبا تفاسيري بيان كرده اند كه روش تفسيري روايي داشته اند و يا به روايت در تفسير خود توجه ويژه داشته اند.

The present study was conducted to investigate and analyze the approach of the commentators of The fourth and fifth centuries AH on the subject of Mahdaviat In this research, the range of topics and the method of the commentator in designing Mahdavi topics among the commentators of the fourth and fifth centuries have been studied The fourth century was a century of flourishing science and knowledge in the Islamic world due to the relative freedom created for scholars, especially Shiites, as well as the increasing desire for knowledge among the Muslim ummah, and commentary books increased significantly According to the findings of the research on the interpretations of the two sects, in this century, Mahdavi discussions such as the conditions of the hour and the descent of Jesus (pbuh) have been widely used to prove the existence of Hazrat Mahdi (pbuh) and the signs of his reappearance, as well as the events after his reappearance and special characteristics of Hazrat Mahdi (pbuh). In addition to the subject of return, they are among the other topics that have been considered by the commentators in the interpretations of this period But in the fifth century, due to the Crusades and Shiite interpretations, there has been a sharp decline and, consequently, a wider range of subjects can be seen At first, the commentators interpreted the verses only with the method of narration, but gradually lexical, literary, intellectual, mystical and ijtihad methods were added to the interpretive methods, and some commentators also tried to use all the interpretive methods Mahdavi discourses have often been expressed by commentators who have had a narrative method of interpretation or have paid special attention to the narration in their interpretation.