ارزيابي كيفيت آب زيرزميني دشت آبرفتي اروميه در سامانه هاي آبياري

Evaluation of water quality for irrigation purposes in Urmia alluvial plain (Iran)

كيفيت آب زيرزميني جهت اهداف آبياري در سال هاي اخير مورد توجه قرار گرفته است. تحقيق حاضر، با هدف دست يافتن به كيفيت آب زيرزميني دشت آبرفتي اروميه، در سامانه هاي آبياري مي باشد؛ جايي كه فعاليت هاي كشاورزي به دليل افزايش روند خشكسالي در درياچه اروميه به آب هاي زيرزميني وابسته است. در اين مطالعه، از داده هاي مربوط به 59 حلقه چاه آب زيرزميني منطقه مطالعاتي در فصل خشك سال 1397 استفاده شده است. داده ها از نظر پارامترهاي كيفي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند؛ سپس جهت بررسي تغييرات مكاني آب زيرزميني و تعيين محدوده مناسب براي استفاده در سامانه هاي آبياري، از تعدادي شاخص هاي كيفيت آب (شاخص نفوذپذيري، نسبت جذب منيزيم، نسبت جذب سديم، نسبت كيلي، درصد سديم، سديم كربنات باقي مانده و شاخص اشباع لانژلير) با استفاده از روش زمين آماري در نرم افزار سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS)، استفاده گرديد. بر اساس نتايج به دست آمده، مقادير مرتبط با پارامترهاي كيفي pH، هدايت الكتريكي، كلسيم، سديم، كلرايد، سولفات، پتاسيم و كل جامدات محلول در حد مجاز مي باشند؛ درحالي كه، 8/5 درصد و 17 درصد از چاه هاي آب زيرزميني منطقه، به ترتيب در بي كربنات و منيزيم، داراي مقادير بيش از حد مجاز بر اساس استاندارد سازمان خواربار و كشاورزي ملل متحد (FAO, 1994)، مي باشند. آب زيرزميني منطقه مطالعاتي، از نظر مقادير به دست آمده براي شاخص نسبت جذب سديم، كيفيت عالي و از نظر مقادير محاسبه شده براي شاخص نفوذپذيري و درصد سديم، كيفيت مناسب براي اهداف آبياري را نشان مي دهند. مقادير مرتبط با غلظت نسبت جذب منيزيم، در 18/6 درصد چاه ها و مقادير سديم كربنات باقي مانده در تعداد سه نمونه از چاه ها، پايين تر از حد مجاز مي باشند؛ در حالي كه، چاه هاي مطالعاتي منطقه، از نظر مقادير محاسبه شده براي شاخص نسبت كيلي و اشباع لانژلير، براي آبياري نامناسب مي باشند. نقشه هاي توزيع مكاني شاخص هاي كيفيت آب زيرزميني نشان مي دهد كه قسمت مركزي دشت آبرفتي اروميه، بهترين زون جهت اهداف آبياري مي باشد.

The aim of this study is to evaluate suitability of groundwater for irrigation purposes in Urmia alluvial plain, West Azerbaijan, Iran; where agriculture activities are dependent on groundwater because of increasing drought trend in Lake Urmia. Fifty-nine water samples from groundwater were selected during dry season in 2018 and analyzed for water quality parameters. The present study was carried out to investigate the spatial variability of water quality indices (PI, MAR, SAR, RSC, LSI, KR and %Na) by geo-statistical methods to determine suitable areas for irrigation. Electrical conductivity (EC), pH, calcium, sodium, chloride, sulfate, potassium and TDS concentrations were in permissible limit, while %8.5 and %17 of groundwater wells; in bicarbonate and magnesium, respectively; were higher than acceptable limit within prescribed limits as FAO (1994) for irrigation purpose. The calculated SAR values suggested excellent quality for irrigation. The values of PI and %Na suggest that the groundwater of study area is suitable for irrigation purpose. It shows that concentrations of MAR in %18.6 of wells and RSC values in three of samples, are lower than the permissible limit; Whereas computed values of LSI and KR indicate unsuitable groundwater of study area. The spatial distribution maps of groundwater quality indicated that the central of Urmia plain is the most suitable zone for irrigation purposes.