كليدواژه :
بلندمرتبه , ساختار عملكردي , سازمان فضايي , شهر همدان , مراكز عمدة فعاليت ( CBD )
چكيده فارسي :
سازمان فضايي شهر مفهومي بسيار جامع‌تر و گسترده‌تر نسبت به ساختار فضايي شهر به عنوان استخوان‌بندي شهر دارد. در واقع، ساختار فضايي فقط به جنبة كالبدي ساختار شهر مي‌پردازد. اما سازمان فضايي، علاوه بر جنبة كالبدي، بررسي و شناخت عملكردهاي مختلف، مانند عملكردهاي اقتصادي و اجتماعي و شبكة حمل‌ونقل و ...، را نيز شامل مي‌شود. در كنار اين موضوع، بلندمرتبه‌سازي به منزلة پديده‌اي كه در يك دهة اخير در شهر همدان رونق يافته و در حال رشد و گسترش است، همواره هم از عوامل مختلف تأثير گرفته هم بر ابعاد مختلف، از جمله ابعاد كالبدي‌ـ فضايي، اقتصادي، اجتماعي، زيست‌‌محيطي، و ترافيك تأثير گذارده است. در واقع، علاوه بر تأثيراتي كه اين مقوله بر ساختار كالبدي شهر داشته سازمان فضايي و عملكردي شهر را نيز دستخوش تغيير و تحولات زيادي كرده است؛ به گونه‌اي كه تغيير در الگوي سفر‌هاي روزانة شهروندان به مراكز خريد، اداري، و ... كاملاً مشهود است. از سوي ديگر پژوهش‌هاي مختلف كمتر به مقولة اثر بلندمرتبه‌سازي بر سازمان فضايي و سازمان عملكردي شهر در پهنه‌هاي عمدة تجارت و فعاليت پرداخته‌اند. بنابراين، هدف از پژوهش حاضر تحليل و ارزيابي اثر پديدة بلندمرتبه‌سازي در قالب مراكز عمدة فعاليتي نوين بر سازمان فضايي‌ـ عملكردي شهر همدان بود. اين پژوهش از حيث هدف كاربردي و از نظر شيوه و روش اجرا توصيفي‌ـ تحليلي است. همچنين، جهت گردآوري اطلاعات مورد نياز از اسناد طرح‌هاي توسعة شهري، مشاهدات ميداني، مصاحبه، و پرسشنامه بهره گرفته شد و براي تحليل و پردازش اطلاعات از مدل‌هاي تحليل فضايي‌ـ مكاني در محيط GIS استفاده شد. مدل مفهومي اين پژوهش هشت شاخص را براي تحليل اثر CBDهاي نوين بلندمرتبه بر سازمان فضايي‌ـ عملكردي شهر ارائه كرد كه در نهايت هر يك از آن‌ها به صورت فضايي تحليل شدند. نتايج تحليل‌ها حاكي از آن است كه در ساختار تك‌هسته‌اي سازمان فضايي شهر همدان تمركز بالايي بر بخش مركزي شهر همدان وجود دارد. ولي اين تمركز در حال پيشروي است و هسته‌هاي جديد شهري در اثر عوامل مختلف در حال ظهورند، كه يكي از عوامل اصلي آن ظهور بلندمرتبه‌هاي تجاري‌ـ اداري است. همچنين از ديگر نتايج بايد به اين نكته اشاره كرد كه هسته‌هاي نوظهور شهري در محور ارتباطي بوعلي‌ـ جهان‌نما (جهاد) در حال پيشروي است. بنابراين، با توجه به تغيير ساختار فضايي‌ـ عملكردي شهر توجه بيشتر به زيرساخت‌ها و برنامه‌ريزي منعطف شهري بايد از اولويت‌هاي اصلي مديريت شهري باشد.
چكيده لاتين :
As city framework, the city spatial organization is a broader and more comprehensive concept than city spatial structure. In fact, the spatial structure tends only to the physical structure of the city, while spatial organization takes also into account the examination and identification of various functions, including economic, social, transportation functions. In addition, high-rise buildings – as phenomena that have flourished in the past decade in Hamedan and are still growing – have always got influenced by various factors and have affected various urban aspects such as spatial-physical, economic, social, environmental, and traffic dimensions. In fact, in addition to the effects of this issue on the physical structure of the city, they have brought about many changes in the spatial and functional organization of the city such that changes in the daily commuting to shopping centers, offices, etc. in the city are clearly observable. On the other hand, the previous studies have rarely addressed the effect of high-rise buildings on the spatial and functional organization of the city in major areas of business. Therefore, the purpose of this study was to analyze and evaluate the effects of high-rise buildings in the form of major modern central business districts on the spatial-functional organization of Hamedan city. This study was applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method. Moreover, in order to collect the required data, the documents related to urban development plans, field observations, interviews, and questionnaires were used. Then, to analyze the obtained data, the spatial-locative analysis models in GIS environment were adopted. The conceptual model of this study provided 8 indices for the analysis of the effects of modern high-rise CBDs on city spatial-functional organization, and each of them was analyzed spatially. The results of the analyses indicated that in the single-core spatial organization of Hamedan city, there is a high concentration on the central part of the city, but this concentrated area is expanding and new urban cores are emerging due to various factors. One of the reasons for the appearance of these new cores is business-office high-rise buildings. Another noteworthy finding of this study is that the majority of these newly emerging urban cores are growing along Buali-Jahannama road. Therefore, due to the changes in the spatial-functional structure of the city, paying more attention to urban infrastructures and flexible planning should be among the main priorities of the city management.
