واكاوي بسامد رخداد رودبادها در زمان بارش‌هاي فرين در آذربايجان شرقي

Analysis of jet streams frequency occurrence during extreme precipitation on east Azarbaijan

به منظور واكاوي بسامد رخداد رودبادها در زمان وقوع بارش‌هاي فرين و فراگير در آذربايجان شرقي با بهره‌گيري از رويكرد محيطي به گردشي در اقليم‌شناسي همديد، داده‌هاي بارش 11 ايستگاه همديد استان در بازه زماني 1329/10/11 تا 1391/12/30 (22725 روز) اخذ شد. در ادامه، بارش‌هاي فرين و فراگير منطقه بر اساس دو شرط انتخاب گرديد: حداقل نيمي از ايستگاه ها بارش دريافت كرده و ميانگين بارش ايستگاه ها بيش از ميانگين صدك 99ام بارش طي دوره مورد مطالعه باشد. بر اساس دو آستانه فوق، 97 رخداد بارشي برگزيده شد. در اين روزها بسامد رخداد رودبادها، موقعيت و سرعت آنها بر روي كرنل صفر تا 120 درجه‌ي طول شرقي و صفر تا 80 درجه‌ي عرض شمالي براي هر ياخته(1617) در ترازهاي 250، 300، 400 و 500 هكتوپاسكال طي چهار ديده‌باني همديد در ساعت‌هاي 00، 06، 12 و 18 گرينويچ محاسبه گرديد. نتايج نشان داد كه رودبادها در ترازهاي مزبور در ساعت‌هاي همديد به ويژه در ساعت 18 بر روي منطقه مطالعاتي نمودي كاملا آشكار دارد. كانون بيشينه بسامد رخداد رودباد نيز بر روي شمال شبه جزيره عربستان استقرار دارد. نقشه‌هاي ميانگين سرعت باد در ساعت‌هاي همديدي كه از يكسو منطبق بر رخداد بيشينه‌ي بسامد رودباد و از ديگر سو مقارن با وقوع بيشينه‌ي سرعت باد در پهنه‌ي مطالعاتي است؛ نشان مي‌دهد كه محور خروجي رودباد به صورت مايل با جهت جنوب‌غربي- شمال‌شرقي به سوي نيمه غربي كشور كشيده شده و آذربايجان شرقي در قطاع چپ خروجي رودباد، جايي كه واگرايي و ناپايداري در جو رخ مي‌دهد قرار دارد.اين موضوع بيانگر حركات عمودي صعودي بر روي محدوده‌ي مطالعاتي بوده كه منجر به انبساط توده هوا در سطوح بالا و ناپايداري جو مي‌شود. به طور كلي كشيدگي رودباد تا تراز 500 هكتوپاسكال خصوصا در ساعت 18 نشان از ضخامت لايه‌ي ناپايدار داشته كه رخداد بارش‌هاي فرين و فراگير بر روي آذربايجان شرقي را فراهم مي‌كند.

In this research, the frequency of the jet streams during extreme and pervasive precipitation have been analyzed using environmental to circulation approach. Therefore daily precipitation data of 11 synoptic stations have been extracted from January, 1st, 1951 to March, 20th,2013 (22725 days) from Iran meteorological organization. Then, by using two thresholds of extensiveness and intensity of precipitation occurrence( at least, half of the stations receive the precipitation and the average precipitation of stations will be more than 99th percentile average), 97 days had been recognized. Then, jet streams frequency and their locations and speed have been calculated on the frame of 0° to 120° E and 0° to 80° N for each pixel(1617) in levels 250, 300, 400 and 500 hPa ) at 00:00, 06:00, 12:00 and 18:00 UTC. The results indicate that jet streams over 300, 400 and 500 hPa levels and at 18:00 UTC observe over the study area. The highest frequency of jet streams is located in the north of Saudi Arabia. At the same time, the average speed maps of jet stream in conforming with the maximum frequency of jet stream on one hand and on the other hand is simultaneous with occurring the maximum speed of jet stream over study area that indicates the output axis of jet stream is toward the semi-western parts of Iran and east Azarbaijan is located on the left output part of jet streams where atmospheric divergence and instability occurred in all the observations. This can result in an expansion of air mass at the upper level or ascending vertical motion. Generally, the elongation of jet streams mostly until 500 hPa level at 18:00 indicates the thickness of the instability layer that can create the extreme and pervasiveprecipitation on east Azarbaijan.