ارزش‌گذاري اقتصادي و تعيين عوامل موثر بر پراكنش گياه باريجه (Ferula gummosa Boiss) در مراتع لار، استان تهران

Evaluation of economic value and environmental factors associated with distribution of Ferula gummosa Boiss in Lar Rangeland, Tehran Province

داشتن اطلاعات جامع و مدون در خصوص پراكنش گياهان دارويي- صنعتي، امكان مديريت، برنامه ريزي اصولي و بهره­ برداري اقتصادي از آن­ها را فراهم مي ­كند. به‌جهت اهميت اكولوژيكي و اقتصادي گياه باريجه، اين مطالعه با هدف ارزشگذاري اقتصادي اين گونه و عوامل محيطي موثر بر پراكنش آن در سامان عرفي لار شهرستان شميرانات در استان تهران انجام گرفت. بدين منظور ابتدا تيپ ­بندي رويشگاه و سپس نمونه­ برداري از پوشش گياهي به روش طبقه ­بندي- تصادفي انجام گرفت. نمونه­ هاي خاك نيز از عمق 0-30 سانتي متري در هر پلات جمع آوري و اندازه ­گيري شدند. به منظور بررسي روابط پوشش گياهي و عوامل محيطي از روش آناليز تطبيقي نااريب (DCA)و آناليز تطبيقي متعارف (CCA) استفاده شد. نتايج حاصل از آناليز تطبيق متعارفي CCA نشان داد كه اثر عوامل محيطي بر پوشش گياهي معني­ دار است. هر يك از گونه ­هاي گياهي تحت تأثير متغيرهاي اكولوژيكي در دو گروه تقسيم شدند. گروه اول گونه­ هايي را كه بيشتر تحت تأثير متغيرهاي فيزيكي و گروه دوم گونه­ هايي را كه بيشتر تحت تأثير متغيرهاي شيميايي خاك قرار گرفتند. همچنين با توجه به پيش بيني قابليت توليد شيرابه به ميزان 18 تن در كل منطقه مورد مطالعه، ارزش اقتصادي استحصال با كسر كليه هزينه­ هاي جاري، برابر با 16950 ميليون ريال براي يك دوره بهره‌برداري تعيين گرديد. هم­چنين مي ­توان بيان نمود كه حفاظت، بهره‌برداري اصولي و فرآوري با كيفيت و مناسب گياه باريجه مي­ تواند از مهم‌ترين برنامه­ ريزي­ ها و اقدامات اجرايي در آينده منابع طبيعي كشور به منظور بهبود توسعه صادرات غيرنفتي و در نهايت توسعه پايدار، تلقي گردد.

Having comprehensive and new information on medicinal and industrial plants distribution is necessary for proper planning, managing and use of these resources. Due to the ecological and economic importance of Ferula gummosa, this study was conducted. Economical evaluation of the species and affecting environmental factors on its distribution were selected as the goal of the study. The study area is located on Lar customary settlement of Shemiranat, Tehran province. At the relevant habitat of the species vegetation were sampled using systematic-random method. Soil samples were taken from 30 cm depth. DCA and Canonical Comparative Analysis (CCA) methods were used to evaluate the relationships between vegetation and environmental factors. The results showed that soil electrical conductivity was the most important factor affecting on the distribution of plants in the study area. Elevation as a factor was also identified as one of the important factors on the distribution of plant. Considering the expected leachate production capacity of the whole study area, i.e., 18 tons/year, net economic value of the species was 16950 million Rials for a one period of operation.