مطالعه و مقايسه رفتار انتخاب محل آشيانه سازي دو زيرگونه گنجشك رودخانه‌اي (Passer moabiticus mesopotamicus Zarudny, 1904 and P. m. yatii Sharpe, 1888) در ايران

Nest Site Selection by Two Subspecies of Dead Sea Sparrow (Passer moabiticus mesopotamicus Zarudny, 1904 and P. m. yatii Sharpe, 1888) in Iran

مقدمه: انتخاب محل آشيانه­ سازي يك جزء كليدي براي بقاء پرندگان محسوب مي ­شود كه پويايي جمعيت‌ ها را تحت تأثير قرار مي­ دهد. بنابراين شناسايي خصوصيات محل آشيانه ­سازي يك گام اساسي براي حفاظت از زيستگاه ­هاي مطلوب گونه­ ها محسوب مي ­شود. گنجشك رودخانه‌ اي با جمعيت‌ هاي پراكنده و دو زيرگونه در ناحيه جنوبي ايران به ­لحاظ تاكسونومي و بوم­ شناسي وضعيت مبهمي دارد. بررسي رفتار انتخاب زيستگاه در مقياس خرد ابزاري سودمند براي آشكار شدن وضعيت اين گونه و حفاظت از آن‌ها است. مواد و روش ها: به اين منظور در اين مطالعه چندين متغير زيستگاهي در نقاط حضور و عدم حضور اين گونه در پلات­ هاي به شعاع 50 متر در پارك ملي كرخه شهرستان شوش (20نقطه حضور و 22 عدم حضور) و يكي از زيستگاه ­هاي شهرستان زابل (25 حضور و 15 عدم حضور) به‌ منظور تعين ارتباط و اهميت اين متغيرها با حضور و عدم حضور آن‌ ها اندازه‌ گيري و ميزان معني ­داري هر يك با استفاده از روش رگرسيون منطقي خطي بر اساس مدل تعميم يافته خطي (GLM) مورد بررسي قرار گرفت. نتايج: بر اساس نتايج به دست آمده از بين متغيرهاي زيستگاهي (DBH، درصد درخت گز، درصد بوته بلند، بوته كوتاه و علفي، زمين بدون پوشش، فاصله با منبع آبي، ارتفاع درخت، استحكام درخت و قطر بزرگ و كوچك درخت در محل ساخت آشيانه)، درصد درخت گز و فاصله از آب مهم ­ترين متغيرهاي محيطي موثر بر لانه­ گزيني هر دو زير محسوب مي ­شوند. نتيجه گيري و بحث: با توجه به وابستگي اين گونه به درخت گز و منابع آب شيرين، لازم است مديران جهت حفاظت از اين دو زير گونه به‌ خصوص زيرگونه P. m. yatii، از آن­ جايي كه اين زيرگونه به لحاظ جغرافيايي و ژنتيكي منزوي شده است، توجه ويژه­ اي به حفاظت از گزستان هاي نزديك به رودخانه ­ها و درياچه هامون داشته باشند.

The choice of a nesting habitat is a key component of fitness for birds which influence population’s dynamic. Therefore, quantitative studies of habitat selection are fundamental for protecting species’ suitable habitat. Dead Sea Sparrow with sparse populations, and with two subspecies presence in southern of Iran. This species has unclear taxonomic and ecological situation. Surveying habitat selection behavior in micro-scale is a useful means for clarifying this species situation and its conservation. Here, we combined information from nest sites detected in 2018 in Zabol (25 Presence and 15 absent plots) and Karkhe National Park in Shoush (20 Presence and 22 absent plots), a set of environmental variables measured at landscape and fine spatial scales, and generalized linear models to identify patterns of nest site selection by two Dead Sea sparrow species. These results revealed that among measured habitat variables (DHB, height and stability of nested tree, distance to water resource percentage of tamarix, bush, shrub and bare ground) tamarix tree percentage and distance to water have substantial role on presence, nesting and breeding of these sub species. Our results suggest that based on dependency of this specie to tamarix tree and water resource, in order to preserve this species specially P. m. yatii subspecies as it is geographically and genetically isolated, preserving of tamarix jungles near to rivers and Hamoon river should be accounted by managers.