بررسي مقايسه‌اي عوامل مؤثر بر مناسبات سياسي سلجوقيان بزرگ با سلجوقيان شام و روم

سلجوقيان پس از تسلط بر ايران بنا به انگيزه‌هاي مذهبي، اقتصادي و سياسي حملاتي را به سرزمين شام و آناطولي تدارك ديدند. اين يورش‌ها در نهايت منجر به تأسيس دو سلطنتنشين سلجوقي در اين مناطق شد. سلجوقيان شام و روم (آناطولي) در دوره همزماني با سلجوقيان بزرگ در قامت‌ دودمان‌هاي محلي نيمه‌مستقل مناسبات محدودي با حكومت مركزي سلجوقي برقرار كردند، كه غالباً جنبه سياسي داشت. نوشتار حاضر تلاش دارد علاوه بر مشخص نمودن عوامل مؤثر بر شكل‌گيري اين مناسبات، شيوه نقش‌آفريني اين عوامل بر روابط آن‌ها را به شيوه توصيفي – تحليلي مورد بررسي قرار دهد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه در مناسبات سلجوقيان بزرگ با سلجوقيان شام عواملي همچون توسعه‌طلبي سلجوقيان شام و جنگ‌هاي صليبي مؤثر بوده و در مناسبات سلجوقيان بزرگ با سلجوقيان روم عواملي متفاوتي مانند خلافت عباسي و منازعات مدعيان قدرت در شام تأثيرگذار بوده است. تلاش سلجوقيان شام و روم براي كسب مقام سلطان بزرگ سلجوقي، تنها عامل مشترك مؤثر بر مناسبات آن‌ها با سلجوقيان بزرگ بود. اكثر اين عوامل بنا به ماهيت تنشزايشان موجب ايجاد واگرايي در مناسبات سلجوقيان بزرگ با سلجوقيان شام و روم شد. با اين حال برخي از آن‌ها نقشي هرچند محدود در نزديكي مناسبات طرفين ايفا نمود.