تحليل سطح پايداري مبتني بر تعادل رفاه اكولوژيكي-انساني در حوزه‌ توتلي

يكي از چالش‌هاي اصلي در قرن 21 ارتقاء توسعه جامعه بشري و در عين حال حفاظت از تاب‌آوري اكوسيستم‌هاي طبيعي است. كليد دستيابي به اين هدف، در برقراري تعادل پايداري بين دو بخش اكولوژيكي و انساني است كه بدون انجام ارزيابي‌هاي جامع و كافي از پايداري محقق نمي‌شود. بنابراين در پژوهش حاضر، وضعيت پايداري حوضه توتلي واقع در شمال استان خراسان شمالي با استفاده از روش اتحاديه بين‌المللي حفاظت از طبيعت (IUCN) بررسي شد. به اين دليل، سطح پايداري در دو بخش اكوسيستم و رفاه انساني براي كل حوضه و 12 زيرحوضه آن (T01-T12) در پنج طبقه ناپايدار، تقريباً ناپايدار، پايداري متوسط، تقريباً پايدار و پايدار با امتيازات مساوي بين صفر تا 100 مورد ارزيابي قرار گرفت. در بخش پايداري اكوسيستم، چهار معيار، هشت شاخص و ۲۰ متغير و در بخش رفاه انساني دو معيار، هفت شاخص و ۱۹ متغير متناسب با شرايط جغرافيايي، جمعيتي و هيدروژئومورفولوژيكي انتخاب شد. نتايج تأييدكننده ناموزون بودن توزيع درون‌گروهي شاخص‌هاي پايداري در هر زيرحوضه بوده است. هم‌چنين سطح پايداري در بخش‌هاي اكوسيستم و رفاه انساني در حوضه توتلي متوسط ارزيابي شد و به‌ترتيب داراي امتياز ۵۰ و ۴۵ از ۱۰۰ هستند. هم‌چنين، پايداري كل حوضه در وضعيت متوسط با امتياز 47.5 محاسبه شد. از لحاظ تغييرات مكاني نيز مشخص شد كه زيرحوضه‌هاي‌ T06 (جنوب شرقي) و T10 (جنوب غربي) در طبقه تقريباً ناپايدار، T03، T05، T08 (شرق، شمال شرقي و جنوب شرقي)، T09 (جنوب) و T11 (غرب) در مرز پايداري متوسط، T01 (شمال غربي)، T02 (شمال غربي)، T04 (شمال غربي) و T12 (غرب، جنوب غربي و مركز) در طبقه پايداري متوسط و فقط T07 (شمال) در وضعيت تقريباً پايدار قرار گرفته‌ است. در مجموع به‌ترتيب 56.80، 41.59 و 1.61 درصد از كل حوضه توتلي در طبقات تقريباً ناپايدار، پايداري متوسط و تقريباً پايدار قرار گرفته‌ است.