تصويرشناسي ايرانيان در شهرهاي شرقي و غربي ايران در سفرنامة ابن بطوطه

هدف اساسي در دانش تصويرشناسي بازنمايي تصاوير اقوام و ملل در آثار ادبي ملتي ديگراست و سفرنامه ها ازجمله متون مهمي هستند كه سفرنامه نويس از رهگذر سفر به كشورهاي ديگر ديدگاه خود را به تصوير مي كشد. اين تصاوير از يك‌سو ويژگي هاي مردم آن كشورها را بازتاب مي دهد و از سوي ديگر ويژگي هاي فردي و قومي سفرنامه نويس را آشكار مي سازد.اين هدف هماني است كه در اين جستار در پي آن بوده ايم تا با شناسايي و تحليل سفرنامة ابن بطوطه، در جايگاه يكي از آثار مهم ادبيات سفرنامه اي در ادبيات عرب انواع تصاوير شهرهاي شرقي و غربي ايران قرن هشتم را شناسايي و دلايل نگرش ابن بطوطه را تحليل و تفسير كنيم و تا حدّي به شناخت ابن بطوطه دست‌يابيم.در اين راستا با روشي توصيفي ـ مقايسه‌اي تصوير ايرانيان را در دو حوزة شهرهاي شرقي و غربي در سه نوع تصوير مثبت، منفي و خنثي و بر اساس شاخصه هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، مذهبي و سياسي تقسيم بندي كرديم.ضرورت انجام اين پژوهش از اين جهت است كه براي نخستين بار شهرهاي شرقي و غربي ايران قرن هشتم با هم مقايسه مي شود و نگاه يك جهان گرد مراكشي به ايرانيان تجزيه و تحليل مي شود.نتايج اين تحقيق نشانگر اين است كه از مجموع 48 تصوير استخراج شده نظر ابن بطوطه مراكشي در حدود 80 درصد تصاوير ايرانيان مثبت و20 درصد آن منفي است. دلايل اين نگرش مثبت ريشه در شباهت هاي اجتماعي و فرهنگي ميان ايران و طنجه دارد و نيز به سامان بودن اوضاع ايران نسبت به ديگر كشورها و سرزمين ها. هم چنين در مجموع تصاوير شاهد وضعيت مناسب تر اقتصادي شهرهاي غربي ايران نسبت به شهرهاي شرقي هستيم كه به علت تخريب گسترده زيرساخت هاي اقتصادي شهرهاي شرقي ايران پس از حمله مغولان از جمله بازارها و كاروان سراها بوده است.