كُنش انسان و محيط در دوران اسلاميِ دشت قروه، شمال‌غربي پهنۀ سنندجسيرجان

دشت قروه در جنوب شرقي استان كردستان واقع شده است و از مناطق مرتفع زاگرس محسوب مي شود. اين دشت در نوار يا پهنۀ مورب سنندجسيرجان قرار گرفته است. بارزترين ويژگي اين دشت تفاوت در ساختار زمين شناسي و زيستمحيط شمال و جنوب آن است. همين عامل باعث شده توزيع سكونت گاه ها در اين دو بخش كاملاً متفاوت باشد. دشت قروه در سال 1397 مورد بررسي و بازنگري باستان شناسي قرار گرفت. نتيجه اين بررسي شناسايي 243 اثر است كه حاكي از استقرار و استمرار انسان از دوره مس‌سنگي ميانه تا حال حاضر بود كه بيش از 100 محوطه براي نخستين بار شناسايي شدند. از اين تعداد، محوطه هاي دوره اسلامي سهم بيشتري دارد. نوشتۀ حاضر بر پايۀ يافته هاي باستان شناسي مربوط به دوران اسلامي حاصل از اين بررسي شكل‌گرفته كه با سنجش متون تاريخي، عكس هاي ماهوره اي و نقشه هاي Gis و زمين شناسي سعي در بازسازي منظر سكونت گاه هاي اين دوران و نحوۀ كاربري اراضي مورد بحث قرار خواهد گرفت. در اين پژوهش محوطه هاي شناسايي شدۀ دوران اسلامي در قالب سه دورۀ قرون اوليه، ميانه و متأخر تقسيم بندي شده اند هدف از اين پژوهش مطالعه ارتباط انسان با محيط در دوران اسلامي اين منطقه است. از جمله پرسش هايي كه در اين پژوهش مطرح هستند عبارت‌اند از: چه عواملي باعث شكل گيري سكونتگاه هاي دوران اسلامي بوده است؟ الگوي استقرار محوطه هاي اسلامي در دشت قروه به چه صورت است؟ آيا دشت قروه در دوران اسلامي مركزيت شهري داشته است؟ از جمله عواملي مانند منابع آب و زمين حاصلخيز، راه ها و معادن در شكل گيري زيستگاه هاي دشت قروه نقش بسيار قابل ملاحظه اي داشته است. زيستگاه هاي شمال دشت بيشتر به صورت خطي و بر تراس رودخانه ها شكل گرفته اند و در مقابل در جنوب دشت عواملي از جمله زمين ه اي كشاورزي، مسيرهاي ارتباطي و منابع آبي در شكل گيري اين محوطه ها اهميت بسزايي داشته است. به نظر مي رسد نقش محوطه هاي بزرگ‌ تر در ايجاد زيستگاه‌هاي كوچك و اقماري در بخش جنوبي –احتمالاً سيستم مكان مركزي بي‌تأثير نبوده است.