سبك‌هاي بومي و منطقه‌اي در سفال‌هاي اشكاني ساساني شرق ايران با تكيه بر نويافته‌هاي سفالين شهرستان نهبندان (استان خراسان جنوبي)

مجموعه مصنوعات سفالي هر منطقه در برگيرنده مفاهيم و اطلاعاتي ارزشمند از شرايط مختلف زندگي مردمان و تعاملات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بين گروه‌هاي انساني است. گام نخست در تحليل سفالينه‌هاي مناطق مختلف، شناخت ويژگي‌هاي شاخص و بررسي گونه‌هاي مرسوم در هر منطقه‌ است. سفال‌هاي اشكانيساساني شرق ايران شامل گونه‌هاي شاخصي است كه از يك‌سو تعاملات فرامنطقه‌اي و از سوي ديگر تداوم سنت‌هاي محلي را روايت مي‌كنند. مطالعۀ تطبيقي سفال‌هاي شاخص اشكاني ساساني كه از سيستان و جنوب خراسان به‌دست آمده‌اند، بيانگر ارتباط نزديكي بين سنت‌هاي سفالي مناطق مزبور مي‌باشند. بر اين اساس، موادي كه به عنوان آميزه در خميرۀ سفال‌ها استفاده شده‌اند و نيز شيوۀ تزيين سفال‌هاي اين دو منطقه از شباهت نزديكي برخوردار مي‌باشند. اين شباهت را مي‌توان همچنين در فرم ظروف سفالي به‌دست‌آمده از نهبندان با آنچه از محوطه‌هاي تاريخي سيستان به‌دست‌آمده، پيگيري نمود. لازم به  ذكر است كليۀ سفال‌هاي مورد مطالعه با استفاده از چرخ توليد شده‌اند و تنها قطعاتي چون دسته، درپوش و يا لوله‌هاي ظروف سفالي دست ساز مي‌باشند. در اين ميان، سفال‌هاي نويافته از دشت نه و درۀ چهار فرسخ شهرستان نهبندان مصاديقي بارز از سبك‌ها و شيوه‌هاي مرسوم در سفالگري شرق ايران در طول دورۀ اشكاني و ساساني ارائه مي‌دهد. مطالعۀ سفال‌هاي منطقۀ نهبندان نشان مي‌دهد كه فرايندهاي تاريخي دورۀ اشكاني و ساساني و عبور راه‌هاي مهمي چون مسير كهن خراسان سيستان از اين منطقه، تأثيرات مشهودي در شيوۀ ساخت و پرداخت سفال‌هاي اين منطقه داشته است. بر پايۀ نتايج پژوهش حاضر، پاره‌اي از سبك‌هاي سفالي منطقه نهبندان به تبعيت از الگوهاي رايج سفالگري شرق ايران، بومي و محلي بوده و تعداد معتنابهي از سفال‌هاي مورد بررسي، متأثر از الگوهاي سفالي رايج در ايران و قابل مقايسه با مراكز فرهنگي ايرانِ اشكانيساساني است. اين واقعيت در بستر رويدادهاي تاريخي و جريان‌هاي فرهنگي دوران اشكاني ساساني مفهوم مي‌يابد.