گسترش سرخس عقابي و پاسخ آن به خصوصيات خاك در مراتع ييلاقي بندپي بابل، استان مازندران

Presence of Pteridium aquilinum and its response to soil characteristics in summer rangelands of Bandpay, Babol, Mazandaran province

سرخس عقابي (Pteridium aquilinum) در قاره­ هاي مختلف جهان و نيز در ايران در ناحيه رويشي هيركاني پراكنش دارد. گسترش اين گياه مشكلاتي را در مديريت جنگل، مرتع و اراضي كشاورزي ايجاد مي ­كند. با توجه به نفوذ اين گياه به مراتع ييلاقي در بندپي بابل در استان مازندران، اين تحقيق به وضعيت گسترش اين گياه و دامنه تحمل آن به خصوصيات خاك پرداخته است. اندازه­ گيري درصد تاج پوشش، تراكم، ارتفاع و زي‌توده سرخس عقابي و نمونه ­گيري خاك در چهار تيپ گياهي منطقه شامل جنگل راش، دو تيپ مرتع مشجر و علفزار انجام شد. نتايج نشان داد كه سرخس عقابي توانسته در منطقه ميانگين تاج پوشش بين 50 تا 75 درصد، ميانگين تراكم 12 تا 37 پايه در مترمربع، و ميانگين ارتفاع 50 تا 90 سانتي متر را ايجاد نمايد. اين گياه در يك فصل رويش توانايي توليد 4 تا 7 تن زي‌توده هوايي در هكتار را داشته است. به‌جز ارتفاع اندام هوايي ساير خصوصيات گياه به‌طور معني ­داري در توده هاي اين گياه در علفزار بيشتر از مراتع مشجر و جنگل بوده است. خاك مناطق تحت هجوم سرخس عقابي نسبت به مراتع منطقه كه هنوز گياه در آنها گسترش نيافته به‌طور معني ­داري داراي ماده آلي، ازت و هدايت الكتريكي بيشتر اما اسيديته كمتر بودند. سرخس عقابي در شرايط اسيدي و مرطوب خاك داراي بهينه بوده است. در مديريت مراتع منطقه بايد به كنترل اين گياه اقدام نمود تا گسترش آن موجب بلا استفاده ماندن سطح وسيعي از مراتع منطقه نگردد.

Pteridium aquilinum which wildly could be found in different continents, is common in Hycanian region of Iran. This weeds species can cause problems in rangeland, agriculture and forest management. As this species is encroaching into mountainous rangelands, this study assesses the P. aquilinum presence and its edaphic niches in summer rangelands of Bandpay, Babol, Mazandaran province, Iran. The vegetation cover, density, height, and biomass besides the soil were sampled in four invaded sites including forest, two shrublands, and one grassland. The results showed that the species had a mean cover of 50 to 75%, mean density of 12 to 37 stands/m2, mean stand height of 50 to 90 cm, and mean above-ground biomass of 4 to 7 tons/ha. All measured variables in invaded grasslands except frond height were significantly greater than that in invaded shrublands and forest. Invaded areas had significantly greater organic matter, N, and EC and less pH than that in not invaded rangelands. P. aquilinum showed an optimum in acidic soil with high moisture. Control of this species should be a part of management otherwise the spread of this species could lead to further land abandonment.