شيوع‌شناسي و بررسي عوامل خطرساز و حفاظت‌كنندة فردي مزاحمت سايبري

Epidemiology and study of individual risk and protective factors of cyberbullying

زمينه و هدف: پژوهش‌هاي زيادي در خارج از كشور در مورد مزاحمت سايبري انجام شده است كه آمارهايي را در خصوص شيوع و عوامل مؤثر بر آن، گزارش كرده‌اند؛ علي‌رغم اين پژوهش‌هاي متنوع، مزاحمت سايبري در كشور ما يك پديدۀ ناشناخته است و با وجود گسترش استفاده از فناوري‌ها، پژوهشي در اين زمينه انجام نشده است. در اين مقاله، تلاش شد ميزان شيوع و عوامل خطرساز و حفاظت‌كنندة فردي مزاحمت سايبري بررسي شود. روش: در مطالعۀ توصيفي - همبستگي حاضر، از بين دانش‌آموزان پسر و دختر سال دوم مقطع متوسطۀ دوم شهر اهواز در سال تحصيلي 1398-1397 دو نمونه (2000 نفر در مرحلۀ شيوع و 400 نفر در مرحلۀ آزمون فرضيه‌ها)، با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفي چندمرحله‌اي (نسبتي) انتخاب شدند. براي جمع‌آوري داده‌ها از پرسشنامه‌هاي پروژۀ مداخلۀ مزاحمت سايبري اروپا (ECIPQ) و پرســشنامۀ ويژگي‌هاي جمعيــت‌شــناختي محقق‌ساخته استفاده شد. براي تحليل داده‌ها، روش‌هاي آماري - توصيفي و رگرسيون لوجستيك به كار رفت. يافته‌ها: يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد كه 4/15 درصد از نوجوانان قلدر سايبري، 7/14 درصد قرباني سايبري و 7/6 درصد قلدر - قرباني سايبري بودند. ميزان شيوع قلدري سايبري و قلدر - قرباني سايبري در نوجوانان پسر، نسبت به دختر، بيشتر بود؛ در حالي كه ميزان شيوع قرباني مزاحمت سايبري شدن در نوجوانان دختر، نسبت به پسر، بيشتر بود. به‌علاوه، نتايج نشان داد كه ابعاد مزاحمت سايبري (يعني قرباني سايبري، قلدري سايبري و قلدر - قرباني سايبري) را مي‌توان از روي ويژگي‌هاي فردي (ميزان استفاده از فناوري، جنسيت، قوميت و شاخص تودۀ بدني) پيش‌بيني كرد (01/0p<). نتيجه­‌گيري: با توجه به شيوع نسبتاً بالاي مزاحمت‌هاي سـايبري در نوجوانان، سياست‌ها و برنامه‌ها بايد با تفاوت‌هاي جنسيتي در ميزان شيوع و عوامل خطرساز و حفاظت‌كنندة فردي مرتبط با آن، هم‌خواني داشته باشند.

Introduction: Several studies have been conducted abroad about cyberbullying that have reported statistics on the prevalence and the factors affecting it; Despite this diverse research, cyberbullying in our country is still an unknown phenomenon and despite the expansion of the use of technologies, research has not yet been conducted. Therefore, the epidemiology of this new type of bullying and the study of risk and protective factors related to it, can provide grounds for conducting research within the country. In the present article, attempts to investigate the prevalence and individual risk and protective factors of cyberbullying. Method: In the present descriptive-correlation study, among the girl and boy students of second grade of high school in Ahvaz in the academic year 2018-19, two samples, 2000 in the prevalence stage and 400 in the hypothesis testing stage using multi-stage random sampling method (stratified) were chosen. The European cyberbullying intervention project questionnaire (ECIPQ) and the researcher-made demographic characteristics questionnaire were used to collect data. Descriptive statistical methods and logistic regression were used to analyze the data. Results: Findings of this study showed that 15.4% of adolescents were cyber-bully, 14.7% cyber-victim and 6.7% cyber bully-victim. The prevalence of cyber-bully and cyber bully-victim was higher in adolescent boys than in girls; while the prevalence of cyber-victim was higher among adolescent girls than boys. In addition, the results showed that the dimensions of cyberbullying (cyber-victim, cyber-bully and cyber bully-victim) could be predicted based on individual characteristics (technology use rate, gender, ethnicity, body mass index) (p