ارزيابي آب كاربردي و بهره‌وري فيزيكي آب كلزا در دشت مغان

در پژوهش حاضر، از طريق انجام اندازه‌گيري‌هاي ميداني، ميزان آب كاربردي فصلي و بهره‌وري فيزيكي آب كلزا (Brassica napus L.) در 26 مزرعه تحت مديريت زارعين (شامل 18، پنج و سه مزرعه به‌ترتيب، با روش آبياري شياري، باراني سنترپيوت و باراني كلاسيك ثابت) در سطح دشت مغان (استان اردبيل) طي فصل زراعي 991398، مورد ارزيابي قرار گرفت. مقدار فصلي كل آب مصرفي (آبياري و بارندگي موثر) و عملكرد دانه كلزا به‌ترتيب، بين 2921 تا 6762 مترمكعب بر هكتار و 00/1 تا 70/3 تن بر هكتار متغير بود (به‌ترتيب، با ميانگين 4798 مترمكعب بر هكتار و 64/2 تن بر هكتار). نياز آبي خالص كلزا در مزارع مورد مطالعه طي فصل زراعي 99-1398 و ميانگين 10 ساله آن به‌ترتيب، در دامنه 285 تا 399 و 282 تا 354 ميلي‌متر قرار داشت (به‌ترتيب، با ميانگين 325 و 304 ميلي‌متر). ميانگين آب كاربردي فصلي در مزارع با روش آبياري شياري (4328 مترمكعب بر هكتار) به‌طور معني‌داري (p 0.01) بيشتر از مقدار نظير آن براي مزارع تحت آبياري باراني سنترپيوت و كلاسيك ثابت (به‌ترتيب، 2154 و 2633 مترمكعب بر هكتار) بود. نمايه‌هاي بهره‌وري مجموع آب كاربردي و بارش موثر (WPI+Pe) و بهره‌وري آب كاربردي (WPI) در مزارع مورد بررسي به‌ترتيب، بين 28/0 تا 95/0 و 41/0 تا 45/1 كيلوگرم بر مترمكعب متغير بود (به‌ترتيب، با ميانگين 58/0 و 77/0 كيلوگرم بر مترمكعب). بر اساس نتايج تحليل رگرسيوني خطي چندمتغيره، عواملي شامل شوري آب آبياري، تاريخ كشت، تراكم كشت بذر، تاريخ اعمال اولين آبياري، طول دوره رشد گياه، وزش بادهاي شديد در دوره‌هاي زماني مقارن با زمان برداشت محصول، ارتفاع مزارع از سطح دريا، شدت جريان آب تحويلي، متوسط دور آبياري و ميزان رطوبت و ناخالصي محصول در زمان برداشت به‌عنوان مهمترين عوامل موثر بر عملكرد دانه كلزا و نمايه‌هاي بهره‌وري آب در دشت مغان شناسايي شد.