ساختار موضوعي فعل حسي «ديدن» در زبان فارسي: رويكرد دستور ساختِ گلدبرگ

فعل‌هاي حسي طبقۀ مهمي از افعال در زبان‌هاي طبيعي‌اند كه براي بيان رويدادهاي حسي و ادراكي مربوط به انسان و ساير موجودات ذي‌شعور به كار مي‌روند. مقالۀ حاضر به بررسي ساختار موضوعي مهم‌ترين فعل حسي در زبان فارسي، يعني «ديدن»، در چارچوب دستور ساخت شناختي گلدبرگ (1995، 2006) مي‌پردازد. داده‌هاي پژوهش شامل مجموعه‌اي بيش از 500 جملۀ نوشتاري فارسي معيار است كه از پيكرۀ همشهري استخراج شده‌اند. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه فاعل فعل «ديدن» از لحاظ معنايي نقش حسگر و مفعول آن نقش پديده دارد كه گاه به‌صورت گروه اسمي و گاهي به‌صورت بند پيرو ظاهر مي‌شود. فعل «ديدن» از درجۀ بالايي از چندمعنايي برخوردار است و در اين پژوهش 17 معناي مجزا براي آن كشف شده است كه در هر يك از اين معاني، ساختار موضوعي فعل از لحاظ ويژگي‌هاي صوري يا معنايي مفعول ويا از لحاظ تعداد متمم‌ها متفاوت است. در نتيجه مي‌توان استدلال كرد كه ساختار موضوعي فعل «ديدن» برخلاف ديدگاه رايج در رويكرد فرافكن‌گرا، وابسته به خود فعل نيست، بلكه وابسته به ساخت خاصي است كه فعل در آن قرار مي‌گيرد. اين نتيجه‌گيري همسو با ديدگاهي است كه در رويكرد ساخت‌گرا اتخاذ مي‌شود و ساخت را به خودي خود واجد صورت و معناي مستقل مي‌داند.