شناسايي عناصر سازندۀ متن در داستان «قضيه داستان باستاني يا رومان تاريخي»

هدف پژوهش حاضر، شناسايي عناصر جهان هاي متن در داستان «قضيه داستان باستاني يا رومان تاريخي»، اثر هدايت، بوده كه اثري هدفمند در راستاي توصيف وضعيت اسفناك جامعۀ موجود است. اين جستار با اتخاذ چارچوب انگارۀ جهان هاي متن ورث (1999) در تلاش است كه عناصر سازندۀ جهان‌هاي متن را در داستان مذكور شناسايي و آن ها را بر اساس لايه هاي سه گانۀ معنايي جهان گفتمان، جهان متن و جهان هاي زيرشمول در اين انگاره واكاوي نمايد. بررسي ها نشان داد كه نويسنده از عنصر «زمان» براي ايجاد تعليق در داستان استفاده كرده و مدام داستان را در زمان هاي متفاوت به جريان مي اندازد تا مخاطب خود را در تعليق نگه دارد. اين در حالي است كه شخصيت ها، مكان ها و اشياء كاملاً مشخص هستند و تعليقي در آن ها ديده نمي شود. نتايج نشان داد كه گزاره هاي نقش گستر به كاررفته در جهان متنِ اين داستان عموماً توصيفي‌اند، زيرا نويسنده بايد براي القاي تصوير، توصيف كند و خواننده نيز براي برقراري ارتباط با داستان بايد تصويرسازي كند. همچنين، از نظر جهان هاي زير شمول نيز در اين داستان، اشارۀ مكاني چندان پررنگ نيست و در عوض نويسنده بيشتر بر زمان تأكيد دارد. يافته ها نشان داد كه با بهره گيري از انگارۀ جهان هاي متن مي توان به ابعاد و لايه هاي پنهان داستان دست يافت.