دگرريختي و جنبايي پهنه هاي گسلي قم، البرز و كوشك نصرت در محدوده شمال قم

حوزه درون‌قاره‌اي شمال قم در ايران مركزي جاي گرفته است. راستاي عمومي گسل‌هاي مهم اين پهنه شامل گسل قم، البرز و كوشك نصرت، شمال باختر جنوب خاور بوده و همگي با درازاي بيش از 50 كيلومتر تحت تأثير همگرايي صفحه عربي اوراسيا، در لرزه‌خيزي و دگرشكلي گستره قم نقش مهمي داشته‌اند. يكي از روش‌هاي ارزيابي زمين‌ساختي، بهره‌گيري از شاخص‌هاي زمين‌ريخت‌سنجي است. در اين ميان، با توجه به ويژگي‌هاي سنگ‌شناختي و نحوه قرارگيري و پراكندگي حوضه‌ها، شاخص‌هاي نسبت عرض به ارتفاع دره، هيپسومتري و گراديان طولي رودخانه براي ارزيابي انتخاب شده و نتايج تحليل شده‌اند. اين داده‌ها، در كنار داده‌هاي هندسه گسل‌ها و جهت‌يابي تنش توانسته برخي ويژگي‌هاي زمين‌ساختي گستره را روشن كند. مطالعات زمين‌ريخت‌سنجي، گستره‌هاي اطراف گسل ساوه و گسل كوشك نصرت در بخش شمال ساوه و همچنين مناطقي از جنوب شهر قم را داراي توان بالاآمدگي نشان مي‌دهد. ساير پهنه‌ها بالاآمدگي قابل توجهي ندارند.پايين بودن جنبايي قائم در برآوردهاي زمين‌ريخت‌سنجي دلالت بر نبود جنبايي نيست بلكه مي‌تواند كاركرد هم‌زمان مؤلفه‌هاي فشاري و برشي يا همان دگرشكلي خاص ايران مركزي را نشان دهد. اين نوع حركت با دانستن جهت‌يابي تنش به‌سادگي قابل تفسير خواهد بود. دگرشكلي برشي فشاري گستره قم، ناشي از حركت رو به شمال خاوري ورقه عربي و محدودشدگي ناشي از پوسته سخت خزر است. حركت‌هاي راستالغز هم‌زمان با جابه‌جايي معكوس در طول گسل‌ها باعث شكل‌گيري چين‌خوردگي‌هايي نيز شده است. بدون شك، گستره‌ي قم محدوده‌اي است كه از نظر مطالعات زمين‌شناسي لرزه‌اي مورد توجه محققين با ديدگاه‌هاي مطالعاتي متفاوت بوده كه مقايسه نتايج اين پژوهش‌ها به كشف مجهولات جنبايي گستره كمك كرده است.